ارائه خدمات الکترونیک تامین اجتماعی حلقه مفقوده تصمیم گیری - مجله همراهان

به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرنگاران، علی رغم آنکه ایجاد نظام حمایت اجتماعی یکی از وعده های مهم حسن روحانی در برنامه ارائه شده برای دولت دوازدهم بود ، همچنان این مهم مغفول مانده و نیمی از جمعیت کشور در سردرگمی خدمات بیمه ای خود قرار دارند .

نزدیک به 30 ماده در برنامه ششم توسعه به طور معین به تسهیل گری در ارائه خدمات سازمان تامین اجتماعی پرداخته است و این موادی است که در پنج برنامه قبلی توسعه ای کشور نیز تکرار شده بود ، ولیکن آنچه اکنون وجود دارد احساس نارضایتی بیمه شدگان و مستمری بگیرانی است که نتوانسته اند به یک انسجام برنامه ای برای اطلاع و دریافت خدماتی که سالها هزینه ان را پرداخت نموده اند دست یابند ، این در حالی است که مدتهاست برنامه الکترونیک شدن خدمات تامین اجتماعی تدوین شده است.

البته در سالهای گذشته اقداماتی از جمله افزایش حقوق کارمندان ، پرداخت به موقع مستمری بگیران ، تسهیل گری خدمات درمانی و موارد دیگر با تخصیص مبالغ معینی از بودجه کشور صورت پذیرفته ولی آیا این اقدامات ما را به استاندارهای بین المللی در حوزه تامین اجتماعی رسانده است ؟

اجرای نظام رفاه و تامین اجتماعی در ایران قدمتی مطلوب دارد ؛ وزارت رفاه اجتماعی در سال 1353 با الگوگیری از کشورهای صنعتی دنیا تشکیل شد و این حق اجتماعی در چارچوب اصل 29 قانون اساسی، قانون ساختار سازمانی نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی و همچنین سایر قوانین و مقررات جاری کشور از جمله قانون تامین اجتماعی مصوب تیرماه سال 1354 به طور شفاف تصریح شده است . بدنبال این تحولات شکل گیری سازمان تأمین اجتماعی فعلی نقطه عطف جدیدی در فرایند تکوین نظام رفاه و تأمین اجتماعی در کشور به وجود آورد و این سازمان عمومی و غیردولتی وظیفه پوشش اجباری بیمه کارگران مزد، حقوق بگیر و پوشش اختیاری صاحبان حرفه و شغل های آزاد را برعهده دارد که البته قابل ارزیابی است . طبق تعریف سازمان بین المللی کار و سازمان بین المللی تامین اجتماعی تخصیص مستمری بازنشستگی، از کار افتادگی و بازماندگان، مقرری بیمه بیکاری، غرامت دستمزد ایام بیماری و ایام بارداری، پرداخت هزینه وسایل یاری پزشکی، یاری هزینه ازدواج و یاری هزینه کفن و دفن تعهدات و خدمات مهم این سازمان برابر استانداردهای معین شده محسوب می گردد ، هنوز ما نتوانسته ایم به طور کامل به ارائه این خدمات بپردازیم .

بیمه های اجتماعی در اروپا بجز آلمان الزاما دولتی نبود، بیمه هایی که در انگلستان و فرانسه است همزمان با انقلاب صنعتی به صورت قطبی پدیدار شد که شامل انواع بیمه ها بود از جمله بیمه بیماری، از کار افتادگی، صدمه که چه کار فرما یا کارگران می دیدند و یا حتی بیمه بازنشستگی. اما بعد از دهه 1930 که بحران مالی در اروپا آغاز شد ایده بیمه تأمین اجتماعی متمرکز دولتی در دنیا مطرح می گردد در ایران هم قانون تأمین اجتماعی متمرکز دولتی در سال 54 پی ریزی شد اما پیش از آن هم به صورت پراکنده صندوق های مختلفی وجود داشته است .

با آنالیز کلی 193 کشور دنیا در مجموع 81 کشور از لایه صفر سیستم بازنشستگی، 151 کشور از لایه اول بازنشستگی تحت مدیریت دولت برای حمایت از نیروی انسانی و جامعه استفاده می نمایند، همچنین در 32 کشور دنیا مدیریت خدمات بازنشستگی به بخش خصوصی سپرده شده که عضویت در آن ها اجباری است.

در بیش از 80 کشور توسعه یافته و رو به پیشرفت دنیا بخش دولتی اقدام به ارائه حداقل پوشش و تضمین مستمری بازنشستگی برای شاغلین رسمی و غیررسمی و قشرهای آسیب پذیر و کم درآمد از محل بودجه دولتی و مالیات ها می نماید و در بیش از 150 کشور مدیریت سیستم تأمین اجتماعی مستقیم توسط دولت انجام گرفته و مزایای معینی بر حسب درآمد، مشارکت، طبقات شغلی و سایر موارد در نظر گرفته می گردد.

اما در مقایسه ای میان آنچه در ایران و دنیا ارائه می گردد باید گفت وضعیت کلان بیمه تأمین اجتماعی ایران بر اساس آمارهای رسمی و معتبر رتبه و صندلی مناسبی ندارد و رده های آخر را از آن خود نموده است ، این در حالی است که علاوه بر کشورهای توسعه یافته اکنون اکثر کشورهای درحال توسعه نیز صندلی مناسبی را در استاندارد سازی خدمات بیمه ای خود دارند ، در حالی که نظام تامین اجتماعی در ایران از لحاظ استاندارد تمامی عناوین را حفظ نموده است ولی در محتوا فاصله بسیار با سایر دنیا داریم .

شاخصه ها و مؤلفه های مهمی برای رسیدن به صندلی واقعی و استاندارد نظام بیمه ای ایران در دنیا وجود دارد که در وهله اول تسهیل سازی دریافت خدمات دارای اهمیت است ، ولی آیا اگر به یکی از مراکز بیمه تامین اجتماعی مراجعه کنید آثار رضایت نسبی مردم را مشاهد می کنیم ؟

در دنیایی که به سمت هوشمندی حرکت می نماید اولین گام برای خدمت به مردم بهره گیری از فناوری های نوین و ایجاد خدمات الکترونیک است که البته قدم هایی برای آن در حوزه های دیگر برداشته شده است ولی در نظام تامین اجتماعی از آن بی بهره هستیم . پرسش اصلی این است که برای برطرف این خلاء بزرگ حدود 8 سال قبل سازمان تامین اجتماعی برای گردش ظرفیت ها درون سازمانی اپراتوری به نام رایتل را راه اندازی می نماید ولیکن هنوز هدف اولیه محقق نشده است ؟!

آیا عدم ثبات مدیریتی در سازمان تامین اجتماعی و البته مجموعه رایتل موجب شده تا این هدف مهم به فراموشی سپرده گردد و یا اینکه در طول جهت سیاست های کلی تغییر می نماید . این در حالی است که طبق گفته مسئولان رایتل اکنون پلتفرم های لازم نظام بیمه تأمین اجتماعی که منشاء خدمات هوشمند به بیمه شدگان و مستمری بگیران گردد طراحی شده و هزینه بسیاری برای آن صرف شده است ؛ طبق گزارش دریافتی خدمت امضا دیجیتال ، اپلیکیشن نسخه نگار و پلتفرم حذف دفترچه های بیمه آماده دریافت اطلاعات و ارائه خدمات می باشد ولی باید دید چرا سازمان تامین اجتماعی به عنوان سهام دار رایتل که هزینه های زیادی را برای این اپراتور پرداخته از آن به نحو شایسته و بایسته بهره نمی برد؟