جزئیاتی از حقایق تاریخ امپراتوری هخامنشی، صندلی ویژه زنان در الواح تخت جمشید - مجله همراهان

الواح به دست آمده در باروی تخت جمشید و خزانه آن، الواح هخامنشی به زبان و خط عیلامی هخامنشی، فارسی باستان، آرامی و حتی فریجی نوشته شده اند که با وجود کوچک بودن اندازه، اطلاعات بسیار ارزشمندی ارائه می نمایند.

این اطلاعات از آن روی اهمیت دارند که بر خلاف کتیبه های شاهی هخامنشی که در آن ها از ساتراپی ها و پیروزی های شاهان خبر داریم در این الواح از زندگی روزمره کارکنان تخت جمشید و مسایل مالی و اداری امپراتوری آگاه می شویم.

همچنین برخلاف کتیبه های شاهی که در آنها بزرگ نمایی برای پیروز جلوه دادن شاهان نوشته می شد این الواح حقایق جزئیات تاریخ امپراتوری را حتی درباره زنان بازگو می نمایند.

بیشتر این الواح به صورت تکه تکه یا خردشده به دست آمده اند اما شکل این الواح متنوع و متناسب با محتوای کتیبه آنهاست. بیشتر این الواح زبانی شکل و کمتر به صورت تخت و الواح تخت بزرگ ترشامل روزنامه یا گزارش پرداخت ها در یک شهر یا محل هستند.

برچسب ها دارای متن کوتاه و مخروطی شکل بوده و به کالاها متصل می شدند و نامه ها نیز گاه پی نوشت داشتند که معین می کرد نویسنده، برنده و دریافت نماینده نامه کیست و کتیبه آنها نیز عمدتاً در همه وجه ها و حتی کناره ها نیز نوشته می شدند.

گزارش پرداخت، جیره یا دستمزد، پاداش، مجوز سفر ، دستمزد ،گزارش سفر کارمندان مسافر، نامه، امور مرتبط با جشن ها، صورتحساب، قیمت، حکم و ابلاغ، رسید نقل و انتقال و اسکان، صورت اجناس انبارشده، رسید مالیات و امور اجتماعی و زندگی روزمره موضوعات و اموری هستند که در الواح تخت جمشید به چشم می خورند و اطلاعات فراوانی درباره جزئیات تاریخ هخامنشی ارائه می نمایند، همچنین در الواح خزانه آورده شده که این دستمزد گاه به شکل نقره پرداخت می شد.

در باروی تخت جمشید بیشتر الواح شامل دستمزد و جیره، اسناد اداری و مالی، مالیات، انبار کردن اجناس، حمل و نقل و پرداخت ها می شوند و در واقع با مطالعه آن ها معین می گرددکه چه کسی با چه سمتی به چه دلیل به چه میزان از چه جنسی جیره یا دستمزد دریافت می نموده است.

کالاهایی که به شکل دستمزد یا پاداش پرداخت می شدند شامل مواد خام، غله (گندم و جو)، انواع میوه، روغن، آرد، نان یا حیوانات اهلی همچون گاو و گوسفند بودند و این پرداخت ها روزانه، ماهیانه یا سالیانه انجام می شد.

حتی مادرانی که در تخت جمشید کار می کردند پس از فرزنددار شدن پاداش می گرفتند که این پاداش به نسبت جنسیت پسر یا دختر متفاوت بود.

الواح هخامنشی در محوطه های دیگر مانند بلخ و بین النهرین نیز به دست آمده اند. موضوعات متنوعی در الواح هخامنشی محوطه های عراق (بین النهرین باستان) ذکر شده که عمدتاً به اکدی نوشته شده است.

در بابل الواح شامل قرارداد خریدوفروش زمین و خانه، نامه، سفته، وام، اجاره، گروگذاری، مالیات، مسائل مربوط به کاخ شاهی و رفت وآمد به پرسپولیس و سایر مناطق امپراتوری می گردد که در آن ها نام های فارسی و بابلی افراد نیز آورده شده است.

در سایر محوطه های بین النهرین الواح بیشتر مربوط به مسائل مالی و مالی و امور رایج مردم است. در تمام الواح به دست آمده از محوطه های مختلف هخامنشی مشاغل آن موقع نیز مانند نجاری، فلزگری، حجاری، رده های مختلف روحانیون، حسابداری، آشپزی و مهتری آورده شده است.

بر اساس کتیبه های الواح تخت جمشید جیره سفر کارکنان تخت جمشید به شوش، بابل و سایر مناطق امپراتوری نیز معین بود و حتی جیره غذای مرکب در اصطبل یا هنگام سفر در الواح آمده است.

همچنین این کتیبه ها یاری می نمایند که تقویم مورد استفاده هخامنشیان شامل نام ماه ها (به فارسی باستان و عیلامی) و سال ها را بدانیم، خدایانی که پرستش می کردند را بشناسیم و با اوزان و مقادیر و نام مکان ها و اشخاص آشنا شویم.

این الواح گاه ممهور می شدند که برای این کار از مهرهای استامپی و استوانه ای استفاده می شد و گاه کتیبه دارنده مهر را نیز داشتند که به انواع خط های رایج در امپراتوری هخامنشی نوشته می شدند.

حتی زنان درباری نیز مهر داشتند و در امور مالی شرکت می کردند که بعضی از آنها را به یاری همین اثر مهرها می شناسیم.

با قیاس الواح تخت جمشید با سایر الواح هخامنشی در محوطه های دیگر تنوع موضوعات و در عین حال شباهت سیستم اداری در ساتراپی های مختلف معین می گردد و بازگشت یا به دست آمدن هر لوح قطعه ای از پازل شناسایی جزئیات تاریخ هخامنشی را روشن می سازد.

1783 لوح هخامنشی بعد از 82 سال از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو به کشور بازگشت و دهم مهر ماه با حضور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در موزه ملی رونمایی شد.

* مریم دارا، استادیار پژوهشکده زبان شناسی