راه اندازی سامانه سازماندهی توسعه کتاب دیجیتال در کشور - مجله همراهان

به گزارش خبرنگار ، امیر خوراکیان معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی کشور اعلام نمود: با آسیب شناسی و تحلیل وضع موجود، جهت رونق فراوری و گسترش صنعت کتاب دیجیتال ایران، کمسیون عالی ارتقاء محتوا و خدمات فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی اقداماتی همچون برگزاری جلسات هم اندیشی با نخبگان، ذی نفعان و ذی ربطان صنعت کتاب دیجیتال ایران، آنالیز مهم ترین موانع توسعه کسب و کار های فرهنگی در این صنعت، مالکیت مادی و معنوی کتاب های دیجیتال، حمایت از ناشران این کتب در مقایسه با ناشران کاغذی کتاب، توسعه ابزار ها و زیرساخت های فنی فراوری محتوای کتاب دیجیتال، آنالیز اهمیت مصرف کتاب در سبد خانوار های ایرانی و در نهایت هماهنگی میان دستگاه های مربوطه برای توسعه صنعت کتاب دیجیتال ایران انجام داده است.

او با اشاره به ویژگی های فضای مجازی گفت: تعاملی بودن و امکان نقش آفرینی چند ذی نفعی، تجمیع و همگرایی سخت افزاری، چند رسانه ای بودن و جذابیت محتوایی، داشتن تنوع و حجم بالای محتوا، وسعت دامنه انتشار محتوا و پیغام در مقیاس دنیای از ویژگی های فضای مجازی است که تغییراتی عمیق در پایه های فکری و نظری جوامع ایجاد نموده است.

خوراکیان تاکید نمود: صنایع فرهنگی دیجیتال در ایران تحت قالب هایی همچون صنعت نرم افزار های چند رسانه ای، صنعت هنر های دیجیتال، چاپ و نشر، موسیقی، سینما، خبرگزاری های آنلاین، رادیو و تلویزیون، بازی های ویدیویی شناخته می گردد که گسترش روزافزون فضای مجازی باعث شده که بستر های انتقال محتوا و ترکیب سنتی ذینفعان بخش خصوصی و ذی ربطان بخش دولتی و حاکمیتی حوزه محتوا تغییر یابد.

او با بیان این که یکی از این حوزه ها کتاب دیجیتال است، توضیح داد: در سال های اخیر فروش کتاب الکترونیکی در دنیا به طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال 2018 بازار دنیای کتاب، 13 هزار میلیون دلار فروش کتاب دیجیتال را ثبت کرد. در ایران نیز در سال­ های اخیر بازار فراوری و عرضه کتاب دیجیتال رشد قابل توجهی داشته است به طوریکه در عرض یک سال اخیر (سال 1397) رشد 300 درصدی بازار کتاب دیجیتال را شاهد بوده­ایم.

معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به این که هنوز نسبت تعداد کتب الکترونیکی به کل کتاب های منتشر شده در کشور بسیار پایین تر از نرخ های دنیای است، اعلام نمود: چنانچه آمار ها نشان می ­دهد، تا سال 1397 در مجموع 1 میلیون و 320 هزار عنوان کتاب از خانه کتاب شابک اخذ نموده و منتشر شده است، اما تعداد کتاب های دیجیتال منتشر شده تا سال 1397 در ایران 90 هزار عنوان برآورد شده است. بنابر این نسبت کتاب کاغذی به کتاب های منتشر شده در ایران حدود 94 درصد است.

او اضافه کرد: براساس آمار مؤسسه خانه کتاب ایران، طی 30 سال اخیر حدود 1 میلیون و 320 هزار عنوان کتاب کاغذی چاپ شده است. آنالیز ها نشان می دهد که از این تعداد، حدود 750 هزار عنوان کتاب، به سهولت در دسترس عموم مردم نیست و به نوعی حبس شده تلقی می گردد، زیرا به طور عمومی چاپ مجدد کاغذی آن ها توجیه اقتصادی ندارد بنابراین با توجه به کم بودن هزینه انتشار کتاب در فضای مجازی، انتشار دیجیتال این 750 هزار عنوان کتاب، برای بازگرداندن کتاب های حبس شده به چرخه مصرف و ارتقاء کمی و کیفی محتوای فارسی در وب راه حل مناسبی است.

خوراکیان با بیان این که در حوزه نشر کتاب دیجیتال بازار غیر رسمی وجود دارد، گفت: در حال حاضر قریب به هفت میلیون بار اپلیکیشن های کتابخوان بر روی دستگاه های همراه و هوشمند در ایران نصب شده که از این تعداد حدود هفتصد هزار کاربر فعال روزانه وجود دارد که حجم بازار رسمی کتاب دیجیتال در سال 1397 را به حدود 20 میلیارد تومان رسانده اند که البته به دلیل غیر رسمی بودن این بازار، برآورد اقتصادی مشخصی از حجم کل آن وجود ندارد.

او گفت: آنالیز آمار ها و احتیاج های ملی، منطقه ای و بین المللی نشان می دهد که ظرفیت رشد و توسعه اقتصادی این صنعت فرهنگی بسیار بالاست و باید زمینه رشد کمی و کیفی و صادرات آثار و محصولات کتاب دیجیتال به دنیا خصوصا کشور های همسایه و به ویژه به 11 کشور با شهروندان فارسی زبان فراهم گردد.

خوراکیان با اشاره به این که متوسط ضریب نفوذ کتاب دیجیتال در دنیا 13 درصد است، اما این آمار در ایران کمتر از یک درصد برآورد شده است، گفت: کتاب دیجیتال مزیت های منحصر به فردی دارد که براساس آن اولویت توسعه آن لازم است چرا که علاوه بر تحقق عدالت آموزشی و محتوایی فرهنگی، توزیع آسان و فراگیر کتاب و جریان سازی فرهنگی، افزایش کمی و کیفی محتوای فاخر فارسی در وب، کاهش هزینه زنجیره فراوری کتاب و کاهش ریسک سرمایه گذاری، استفاده بهینه عموم شهروندان از اوقات فراغت، دسترسی افراد کم توان (نابینایان) به محتوای فاخر کتاب های صوتی و تسهیل مشارکت نخبگان و نویسندگان سراسر کشور در فراوری و نشر کتاب دیجیتال، زمینه را برای تسهیل ایفای نقش حاکمیت در راهنمایی، نظارت و حمایت از حوزه کتاب نیز فراهم می­اورد.

او اضافه کرد: البته با توجه به خلاء­های قانونی و نظارتی در حوزه کتاب دیجیتال، نقض مالکیت معنوی آثار در فضای مجازی به نحو گسترده­ تری رخ می­دهد. از این رو سرقت علمی و ادبی یکی از تهدید های جدی در این حوزه به شمار می­رود. همچنین بعضی از نویسندگان در عصر ارتباطات و اطلاعات به دلیل راحتی دسترسی به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، به جای فراوری دانش، سمت وسوی فعالیت نگارشی خود را به جابه جایی اطلاعات معطوف نموده و به نشر کتاب های کم ارزش و گاه بی ارزش اقدام می نمایند که باید برای جلوگیری از معایب آن اقدام لازم صورت گیرد.