نقاب نوسازی روی چهره محله ها - مجله همراهان

جهت دریافت خدمات بازسازی آپارتمان با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. از طراحی پلن بازسازی تا اجرای جز به جز بازسازی منزل، ویلا و ساختمان اداری تخصص ماست.

خبرنگاران/ زینب زینال زاده: بافت های فرسوده در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه در محله ها، آسیب ها و خسارت های بیشتری به بار می آورند. به همین دلیل، سال های اخیر برای برطرف این آسیب و کاهش خطر این بافت ها، تخریب و نوسازی آنها گزینه ای بود که پیش روی مدیران شهری و البته شهفرایندان نهاده شد. اقدامی که تنها به یک بعد یعنی نوسازی بناهای فرسوده در آن توجه شد و همین نگاه تک بعدی، آسیب های اجتماعی و فرهنگی را در محله ها افزایش داد و محله ها از هویت و اصالت تهی کرد.

این روزها کوچه ها رنگ و بوی متفاوتی گرفته اند. دیگر خبری از خانه های یک طبقه با نمای آجری و درهای عظیم که گل های پیچک روی دیوارهای آنها تاب خورده اند، خبری نیست. دیگر همسایه ها یکدیگر را نمی شناسند. ساختمان ها یکی پس از دیگری در شکل و شمایل مختلف قد علم نموده و افراد جدیدی وارد محله شده اند در حالی که بومی ها محله را ترک نموده اند. حمید عنبرستانی، شورایار منطقه 7، می گوید: نظام آباد، از محله های قدیمی تهران است، اما این روزها کمتر نشانی از بومی ها و قدیمی های محله دیده می گردد. آپارتمان ها ساخته شده اند و با ورود افراد غیربومی و یکدستی محله از بین رفته است.

این شرایط در محله های مرتضوی و هاشمی منطقه 10 نیز دیده می گردد. اکبر صمدی، مشاوراملاک خیابان جیحون می گوید: خانه های قدیمی با خطرهایی چون تخریب و آوار همراه بودند و از این رو شهفرایندان در طرح نوسازی مشارکت کردند و تعداد زیادی از خانه ها نوسازی شدند. اما نکته مهم این است که با اجرای این طرح، جمعیت محله ها ناهمگون شد و حتی در بعضی از بافت های نوساز، افراد ناباب و اراذل و اوباش ساکن شدند. نوسازی موجب افزایش فاصله همسایه ها شد و چون در مناطق پایین، فرهنگ آپارتمان نشینی جا نیفتاده است، همیشه شاهد درگیری و نزاع همسایه ها هستیم.

نبود فضای سبز مناسب، فضاهای فرهنگی و ورزشی و تفریحی کافی، مسائل ناشی از نوسازی بافت های فرسوده هستند که علت آن به گفته کاظم پیر عبدی، شورایار منطقه11، افزایش جمعیت محله در ژی نوسازی است. او می گوید: خانه ای که در گذشته 2 طبقه بود و 2 خانواده در آن زندگی می کردند، اکنون به 5 یا 6 طبقه تبدیل و تعداد خانواده ها زیاد شده، اما نه در عرض معبر تغییر ایجاد شده و نه در امکانات رفاهی و ورزشی و فرهنگی محله. وقتی مدیران شهری زمینه افزایش جمعیت را در محله ها فراهم می نمایند بهتر است در کنار آن به افزایش امکانات هم فکر نمایند. به گفته اهالی، نوسازی در محله های مختلف هیچ نتیجه ای جز افزایش تراکم جمعیتی و پیرو آن افزایش آسیب های اجتماعی نداشته است.

• آسیب ها، ثمره نوسازی بی ضابطه

وظیفه معاونت هماهنگی امور عمرانی در استانداری تهران آنالیز شرایط فعالیت های عمرانی در محله های مختلف کلانشهر تهران و اعطای نتایج مثبت و منفی آنهاست و در نهایت، جهت را برای اقدامات بهتر هموار می نماید. پس از شنیدن حرف های مردم درباره نتایج بازآفرینی بافت های فرسوده در بعضی مناطق، سراغ معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران رفتیم و با محمد تقی زاده گفت وگو کردیم.

چند سالی است که طرح نوسازی در دستور کار مدیریت شهری مناطق نهاده شده است. طرحی که در سال های اخیر به سبب ناهماهنگی در اجرا نه تنها موجب رضایت شهفرایندان نشده است، بلکه آسیب های محله های درگیر را افزایش داده است. محمد تقی زاده، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری تهران، در ابتدای صحبت هایش این مطلب را تأیید می نماید و می گوید: ایجاد فضاهای بی دفاع شهری در محله ها، ساکن شدن افراد غیربومی، افزایش جمعیت در محله ها و از بین رفتن اصالت محلی، آسیب های ناشی از اجرای نادرست و بی ضابطه طرح های گذشته هستند. مسائلی که این روزها مناطق مرکزی 7، 10 و 12 بیشتر با آن دست به گریبان هستند.

به گفته او در تهران، نزدیک به 3215 هکتار بافت فرسوده وجود دارد که در سال های اخیر، فرایند نوسازی آنها بسیار کند و لاک پشتی بوده است: البته در بعضی از مناطق مانند منطقه7 هم شاهد شتاب چشمگیر آن بودیم که همین شتاب عجولانه و بی برنامه نوسازی به جای شکوفایی و توسعه محله، فضاهای بی دفاع شهری را افزایش داده است.

تقی زاده ادامه می دهد: بافت های فرسوده تهدید هستند، اما پیش از هر اقدامی باید زیرساخت های لازم برای بازآفرینی فراهم گردد. در مناطق 10، 12 و بخشی هایی از منطقه 7 بافت های قدیمی و فرسوده وجود دارند که ساکنان به سبب باورهای نادرست و سبک زندگی خاص، حاضر به مشارکت در بازآفرینی و نوسازی نیستند. افرادی هم که در این طرح مشارکت نموده اند، به دلیل آشنا نبودن با سبک زندگی آپارتمان نشینی اکنون با مسائل عدیده ناشی از قواعد آموزش داده نشده در این حوزه روبرو اند.

• توجه به نیازهای همه جانبه

او به اهمیت بسته های تشویقی برای بازآفرینی و نوسازی بافت های فرسوده اشاره می نماید و می گوید: بسته های تشویقی تنها یک ضلع از اضلاع فرایند بازآفرینی است. تسهیلات و بسته های تشویقی محرک بازآفرینی هستند اما کنار آنها باید نگاه اجتماعی و مشارکت همه جانبه مردم هم در اجرای طرح لحاظ گردد. صرف نوسازی بنا کافی نیست و در این طرح باید به نیازهای فرهنگی، اعتقادی و اجتماعی مردم هم توجه گردد.

تقی زاده ادامه می دهد: در سال های اخیر، توجه صرف به نوسازی بناهای فرسوده در محله ها مسائلی برای شهفرایندان ایجاد نموده است و مشارکت مردم در مقایسه با سال های گذشته، کمتر شده است. این موضوع نشان می دهد طرح های اجرا شده بازآفرینی مبتنی بر نیازهای ساکنان محله ها نبوده و این مسئله منجر به نبود توفیق در بازآفرینی به معنای واقعی کلمه شده است.

محمد تقی زاده به نقش سمن ها در پیشبرد طرح های بازآفرینی و نوسازی بافت های فرسوده اشاره می نماید و می گوید: کارشناسان مستقر در دفاتر توسعه محلی، بخش های دولتی و نیمه دولتی و نیز تشکل های مردم نهاد می توانند با ارائه برنامه های مدون و دارای قابلیت های کاربردی، بستر لازم را برای موفقیت در بازآفرینی شهری فراهم نمایند.