مقاله: مجموعه باستانی چیچن ایتزا مکزیک (Chichen Itza)
به گزارش مجله همراهان، در هر صورت، همین مهاجمان بناهای بزرگی مانند El Castillo (قلعه) را بنا کردند. این قلعه، هرمی به ارتفاع 79 فوت (24 متر) است که بر فراز میدان اصلی قرار گرفته است. ال کاستیلو چهار وجه دارد، هر کدام 91 پله دارند و همگی در یک جهت اصلی قرار گرفته اند. پله ای روی سکوی بالایی قرار دارد، در مجموع 365 پله که برابر تعداد روزهای سال شمسی هستند. طی فصلهای بهار و پاییز، سایه هایی که هنگام غروب خورشید تشکیل میشوند، به شکل مار در لبه پلهها ظاهر میشود. حکاکی یک مار بزرگ پر نقش و نگار در بالای هرم نماد Quetzalcóatl (معروف به مایا به نام Kukulcán)، یکی از خدایان بزرگ پانتئون باستان مکزیکی-امریکایی است. در کاوشهای هرم نه سکویی، یک سازه به شکل پلنگ خالدار قرمز رنگ با خالهایی از سنگ یشم یافت شده است.
چیچن ایتزا که مدت زیادی متروکه بود، برای مایاها مقدس باقی ماند. حفاریها در قرن نوزدهم آغاز شد و این مکان به یکی از مراکز اصلی باستان شناسی مکزیک تبدیل شد.
چیچن در حدود قرن ششم میلادی و احتمالاً توسط مردم مایا در شبه جزیره یوکاتان بنیان گذاری شده است. این قوم از دوره پیش از باستان یا دوره شکل گیری (1500 قبل از میلاد تا 300 میلادی) در این منطقه ساکن بوده اند. بناهای اولیه اصلی به سبک معماری معروف به Puuc ساخته شده اند، که شیوهای متفاوت با با المانهای معماری مناطق جلگه ای جنوبی در آن پیاده میشود. این بناهای اولیه در جنوب میدان اصلی قرار دارند و شامل Akabtzib (خانه نوشته های تاریک)، Chichanchob (خانه سرخ)، Iglesia (کلیسا)،Casa de las Monjas (صومعه)، و رصدخانه El Caracol (حلزون) میباشند. شواهدی وجود دارد که نشان میدهند چیچن در قرن دهم، پس از فروپاشی شهرهای مایا در مناطق کم ارتفاع جنوبی، توسط خارجیها مورد حمله قرار گرفته است. این تهاجم احتمالاً کار مایاییهای بوده که به شدت تحت تأثیر تولتیک مکزیک مرکزی قرار گرفته بودند؛ حتی امکان دارد توسط تولتیکها رهبری نیز شده باشند. احتمالا این مهاجمان ایتزایی بودند که منطقه به نام آنها نامگذاری شده است. با این وجود برخی مقامات معتقدند که ایتزا 200 تا 300 سال بعد وارد این کشور شده است.
منبع مقاله: مجموعه باستانی چیچن ایتزا مکزیک (Chichen Itza)