ارزش اطلاع رسانی در تحقیقات علمی
به گزارش مجله همراهان، [همان که] انسان را از علق به وجود آورد. بخوان در حالی که پروردگارت کریم ترین [کریمان] است. همان که از طریق قلم آموخت، [و] به انسان آنچه را نمی دانست تعلیم داد. (سوره علق)
پروردگار انسان را آفرید و به او علم و دانش آموخت و این علم می تواند نجات بخش انسان باشد، همانگونه که تا به امروز بارها به یاری انسان آمده و آخرین آنها درخصوص کرونا است که شاید زودتر از تصور خیلی ها واکسن هایی برای بیماری ساخته شد که اگرچه تأثیرگذاری آنها آنگونه که دوست داریم و ایده آل ما است، نیست، اما آشکارا درخصوص کاهش موارد بستری بیمارستانی و بخصوص مرگ و میر ناشی از بیماری نقش مؤثری داشته اند.
یکی از موضوعات بسیار مورد بحث این روزها بحث میزان مؤثر بودن واکسن ها و مطالعات گوناگون صورت گرفته پیرامون آنها در کشورمان و نتایج کاملاً متفاوت دو آنالیز بالینی موسوم به شیراز و اصفهان است که نتایج آنها نه در سطوح و جوامع تخصصی که در سطح عمومی و آن هم به صورت غیررسمی، منتشر شده و حواشی زیادی را رقم زده است.
واقعیت این است که طبیعت مطالعات بالینی همین است که نتایج متفاوت را رقم بزند، در زمان های مختلف، در مکان های مختلف و با انسان هایی متفاوت و با تعداد نمونه های مختلف، قطعاً نتایج متفاوتی رقم خواهد زد.
محال است دو مطالعه بالینی درخصوص یک موضوع واحد نتیجه یکسان داشته باشند و البته این را هم باید در نظر گرفت که مطالعات بالینی عموماً براساس یک بازه و یک فاصله عددی نتایج خود را محاسبه می نمایند و طبیعی است که احتمال خطا در بروز محاسبات بخصوص در مطالعات کوک بالاتر هم هست و نتایج متفاوت و حتی کاملاً مغایر هم نمی تواند ردنماینده یا تقویت نماینده بر له یا علیه یک فرضیه یا یک سؤال علمی باشد که مطالعه بالینی برای رد کردن یا تأیید آن صورت گرفته است.
اما آنچه درخصوص مطالعات اخیر حائز اهمیت بود نحوه انتشار خبر آن ناشی از یک نامه بود که در فضا مجازی منتشر شد و به تبعات شاید غیرقابل کنترلی انجامید، در جامعه ای که بشدت ملتهب و هیجان زده است و شبه علم و خرافات در آن وجود دارد و گاه رواج آنها در سطح جامعه اهالی علم و عمل را شگفت زده می نماید، انتشار نتایج هر مطالعه علمی باید با دقت و ظرافت صورت گیرد تا نتایج احتمالی آن مطالعه مورد سوءاستفاده فرصت طلبان و علم ستیزان قرار نگیرد.
در همه مراجع و مجامع علمی دنیا انتشار نتایج تحقیقات و پژوهش ها و اکتشافات و دستاوردها پیرو آیین نامه ها و ضوابط و اصطلاحاً پروتکل های خاص است و باید از مجاری تعیین و به وسیله افراد تعیین انجام گردد اما در کشورمان مکرراً شاهد هستیم که افراد مسئول (و حتی غیرمسئول) شاید از روی شتابزدگی (و شاید از سوی میل به مطرح شدن یا عوامل دیگر) نتایج و حتی گاه نتایج مطالعات نیمه کاره و سرانجام نیافته، را منتشر می نمایند و رسانه ها هم که عموماً رسانه های غیرتخصصی هستند بدون رعایت ظرایف و قواعد مطالعات از این نتایج گاه چنان خبرسازی های جنجالی می نمایند که دیگر به هیچ وجه نمی توان واقعیت را در میان هیاهوهای ایجاد شده مطرح و اطلاع رسانی کرد و سره را از ناسره جدا کرد و اطلاع رسانی درست و بایسته را در این خصوص انجام داد.
انجام مطالعات و پژوهش های علمی بسیار مهم هستند اما نحوه و چگونگی اطلاع رسانی درخصوص نتایج و دستاوردها و شرایط انجام مطالعه هم شاید به میزان خود مطالعه مهم باشند.
*مدیر روابط عمومی نظام پزشکی تهران بزرگ
منبع: ایران
منبع: خبرگزاری پانا