امروز در فراوری انیمیشن خودکفا شده ایم ، بچه زرنگ در جشنواره فجر اولین حضورش را تجربه می نماید - مجله همراهان

گروه فرهنگ و هنر خبرنگاران- مریم سواری؛ هنر پویانمایی برای نخستین بار در اواخر دهه سی شمسی در ایران آغاز به شکل گیری کرد و با تأسیس کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان در سال 1344 نقطه عطفی در هنر انیمیشن ایران به وجود آمد. کانون با برگزار کردن جشنواره ها و فستیوال های کودک و نوجوان و بعلاوه تشویق تصویرگران ممتاز کتاب کودک به آفریدن انیمیشن، توانست قدم بسیار خوبی برای رواج هنر انیمیشن در ایران بردارد و انیمیشن سازی کشورمان وارد مرحله ای تازه شد. در واقع کانون با اعزام هنرمندان جهت آموزش به کشور های بلوک شرق برای آموختن تکنیک های انیمیشن سازی و فراهم کردن بستر مناسب برای کسب تجربه، سبب رشد و توسعه هنر انیمیشن در ایران شد. آثاری که در دهه 40 و 50 در کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوانان به وسیله تصویرگران و انیماتور های ایرانی ای همانند نورالدین زرین کلک، عبدالله علی مراد، وجیه الله فرد مقدم، علی اکبر صادقی و بسیاری دیگر از این هنرمندان خلق شدند همواره جزو آثار ارزشمند انیمیشن ایران به تعداد می آیند.

از زمان تأسیس کانون تا الان هم شاهد درخشش اش در بسیاری از جشنواره ها و مسابقات ملی و بین المللی بودیم، اما آنچه تا کنون از کانون دیده ایم همه و همه در زمینه انیمیشن کوتاه بوده. سؤالی که برای ما پیش آمد، این بود که چرا کانون با این سابقه طولانی در تهیه انیمیشن و کسب جوایز متعدد، وارد حوزه تخصصی ساخت انیمیشن های بلند نشده است؟ این موضوع سبب شد تا با محمدرضا کریمی صارمی، معاون فراوری کانون پرورش فکری وارد مصاحبه بشویم.

کانون آغاز فوق العاده ای در عرصه هنر انیمیشن داشت، فکر نمی کنید که با توجه به آن آغاز چشمگیر، کانون دچار یک دوره افول مقطعی در زمینه انیمیشن شد؟ چرا این رخ داد؟

در یک دهه ای که کشور درگیر جنگ بود، فراوریات در دهه 60 و اوایل 70 کم شده بود، ولی دوباره از دهه 70، دهه 80 و دهه 90 فراوریات اوج گرفت. خب فرازوفرود همواره هست. در یک دوره ای ممکن است مثلاً آثار خوبی در حوزه کتاب چاپ نگردد و در یک دوره ای آثار خیلی خوبی چاپ گردد. الان که به این چهل سال بعد از انقلاب نگاه می کنیم، می بینیم که انیمیشن یکی از افتخارات نظام جمهوری اسلامی است؛ به جرئت می توانم بگویم که ما امروز در فراوری انیمیشن خودکفا شده ایم. امروز در حوزه دانشگاهی مان فارغ التحصیل انیمیشن مقاطع ارشد داریم و به زودی در مقاطع دکترا هم فارغ التحصیل انیمیشن خواهیم داشت. جوانان ما در حوزه فراوریات انیمیشن انقلابی را راه انداختند و به ابزار ها مسلط شدند، درگذشته و در دهه های 60-70 این گونه نبود.

امروز انیمیشن یک هنر - صنعت شده، حتی فراوریات مشترک با جهان داریم و به اسم یک نیروی کار توانمند روی ما حساب می نمایند. الان انیمیشن کانون در طی بیست سال گذشته در اوج به سر می برد و یکی از نقطه های طلایی فعالیت های چهل گانه کانون الحمدلله انیمیشن آن است که هر روز فراوریات فاخرش در جهان مطرح می گردد. گرگم و گله می برم پارسال پیروز به کسب 22 جایزه جهانی و به اسکار هم معرفی گردید. کانون الان در اوج فراوری انیمیشن و در اوج پیروزیت های جهانی است. بیش از 10-15 تا از انیمیشن هایش کتاب درسی جهان شده و همچنان هر روز پیروز به کسب جوایز جهانی می گردد و فیلم های بسیار عالی و درجه یکی در کانون در حال ساخت است.

- چرا کانون تمرکز بیشتری روی ساخت انیمیشن کوتاه دارد؟ انیمیشن های کوتاه کانون چقدر با استقبال روبرو اند و از چه طریق به نمایش درمی آیند؟

اولاً انیمیشن بلند سینمایی حدوداً ده سال است که وارد کشورمان شده - البته ما در دهه هفتاد تجربه اولین انیمیشن بلند سینمایی را با کار آقای علی مراد داشتیم که سه قسمت نیمه بلند بود و با کنار هم گذاشتن آن ها تبدیل به سینمایی شد و اکرانش کردیم - در واقع هنوز زیرساخت برای اکران فیلم های کودک وجود ندارد و هزینه سنگینی هم در پی دارد، بنابراین کانون دو سال است که وارد حوزه فراوری کار بلند سینمایی شده و اولین فیلم سه بعدی اش، بچه زرنگ را در فجر سال جاری به نمایش می گذارد.

یکی دیگر از دلایل اینکه به سمت فیلم کوتاه رفتیم این بود که سریع تر فراوری می شد، سرمایه کمتری می خواست و اینکه به هرحال یک فیلم مستقل در جهان شناخته می گردد و خیلی ها طرف دار انیمیشن کوتاه هستند. در کتابخانه های ما هم نمایش فیلم های کوتاه یکی از فعالیت های چهل گانه کانون است، بچه ها فیلم را می بینند و آن را تحلیل و نقد می نمایند. بعلاوه این فیلم ها برای فروش به تلویزیون جمهوری اسلامی ایران عرضه می شوند. درگذشته کارگردان هایی که بتوانند کار بلند سینمایی فراوری نمایند و در این حوزه سرمایه گذاری نمایند، نداشتیم. اخیراً، در ده سال اخیر جوان هایی با جسارت بالا آمدند و آغاز به فراوری کار های بلند سینمایی کردند. هنوز بازار جهانی مان به آن صورت شکل نگرفته و انیمیشن هنوز برای ما تجارت محسوب نمی گردد، ولی بااین وجود، اتفاقات عظیم و مبارکی در مورد این حوزه در کشورمان انجام شده است.

بنا است که کانون چه اهدافی را در ساخت انیمیشن های سینمایی بلندش دنبال کند؟

همه فراورینمایندگان انیمیشن اهداف خودشان را دارند و ما به هرحال پیغام های تربیتی برایمان خیلی مهم است؛ معتقدیم که انیمیشن ابزار بسیار خوبی هم در حوزه تعلیم وتربیت است و هم در حوزه پرکردن اوقات فراغت. همه عناصر در کنار تخیل و فانتزی بودنش دست به دست هم می دهند تا بتوانیم یک اثر جاودانه را فراوری کنیم. هدفمان این است که به هرحال آن مفاهیمی که نمی توانیم در قالب کتاب، تفریح و منابع دیگری که فراوری می کنیم، بازگو کنیم را در قالب انیمیشن بیان کنیم. قالب انیمیشن به علت گسترة مخاطبانش، علاقه ای که در آن ها نسبت به انیمیشن وجود دارد، عناصری که می توان در آن استفاده کرد و جذب مخاطبی که می تواند داشته باشد باعث شده که ما بتوانیم در این حوزه اهداف اصلی سازمانمان را نمایان سازیم که در کنار جذب مخاطب، رساندن پیغام های تربیتی ای مد نظرمان به بچه ها است.

به هرحال بحث تربیتی در کانون متفاوت از همه جاست، دقت بیشتری در آثار می گردد و پیغام فیلم برایمان مهم است؛ کوشش کردیم که آثاری ماندگار و با شاخصه های کانونی فراوری کنیم که از این به بعد هم به امید خداوند اگر تأمین اعتبار بگردد این جهت ادامه پیدا می نماید.

آیا جذب مخاطب خارجی هم از جمله اهدافی است که کانون مدنظر دارد؟

در مورد جذب مخاطب خارجی، حتماً! البته به هرحال گستره جغرافیای فراوری در وهله اول سرزمین خودمان، بچه های کتابخانه، دانش آموزان و مردم خودمان هستند، ولی اگر بخواهیم فقط در این چهارچوب قدم برداریم دیگر نمی توانیم کاری برای صدور انقلابمان انجام دهیم. مطمئناً مخاطب خارجی هم مهم است؛ به علت سلامت آثار ما! می توانم بگویم به ندرت فیلمی در این 40 سال در کشورمان ساختیم که ممنوعه باشد؛ این یک افتخار است و سلامت خانواده نجیب کانون را نمایان می نماید. امروز اگر جهان مخاطب انیمیشن ما شده به خاطر سلامت موضوع است. قسمت گسترده ای از مخاطبین انیمیشن، بچه ها و نوجوانان هستند و در جهان روی همین بچه ها و نوجوانان سرمایه گذاری می نمایند. مطمئناً اگر فیلم های ما فیلم های خوبی نبود به بچه هاشان اجازه داده نمی شد که از آن ها استفاده نمایند، پس بنابراین می توانیم بگوییم که کانون در حوزه انیمیشن کودک و نوجوان حرفی برای گفتن دارد.

فکر می کنید که قرار است در آینده آمار بیشتری از فراوری سالیانه انیمیشن های بلند داشته باشید؟

به هرحال روی فیلم سرمایه گذاری می کنیم و این هنر - صنعت باید بتواند از نظر مالی هم پاسخگویمان باشد، برایمان توجیه مالی داشته باشد و سرمایه مان را بازگرداند. بودجه در کانون محدود است، کوشش می کنیم که به وسیله یاری های سازمان های دولتی، فروش فیلم هایمان، فروش کتاب هایمان و از راه عایدی هایی که داریم جذب بودجه کنیم. مطمئناً برایمان مهم است که در این هنر - صنعت سرمایه گذاری کنیم، ولی خب محدودیت های بودجه ای هم وجود دارد که باعث می گردد اگر هر دو سال یک فراوری داشته باشیم بازهم قابل قبول باشد. البته ما الان در حوزه فیلم کوتاه حداقل بیست فیلم فاخر و ارزشی انیمیشن در دست فراوری داریم؛ سبک کانونی در جهان یک سبک مثال زدنی است.

به نظرتان چقدر از انیمیشن های سینمایی بلند در گیشه های ایران استقبال می گردد؟

وقتی در غرب یک فیلم در 3000 سالن اکران گردد، تعیین است که زیرساختش فراهم است. ما باید زیرساخت سینمای کودک، یعنی سینما های اختصاصی کودک را ترتیب بدهیم که بچه ها صبح ها به وسیله مدارس و بعدازظهر ها همراه خانواده بتوانند فیلم ببینند. در راستای اکران، ما فیلم پیروز فیلشاه را در جامعه انیمیشنمان داشتیم که توانست 10 میلیارد تومان فروش کند و سرمایه خودش را برگرداند. این فیلم یکی از افتخارات بعد از انقلاب ما بود، فیلمی که مفاهیم بسیار انسانی و ایدئولوژیکی هم داشت و مخاطب هم به برترین شکل - علی رغم تمام ضعفی که در زیرساختمان برای اکران وجود داشت - به یاری حمایت هایی که شکل گرفت توانست با آن ارتباط برقرار کند.

اگر شرایط برای مخاطب، به خصوص مخاطب کودک و نوجوان، فراهم گردد خیلی بیشتر دوست دارد که با ادبیات کشورش و سرزمینش آشنا گردد تا ادبیات غربی که اصلاً شناختی از آن ندارد. مطمئناً اگر زیرساخت اکران فراهم گردد، ما هم همان کاری که در جهان دارند برای اکران فیلم هایشان می نمایند را می کنیم. امروز بچه ها مسلط بر تکنیک شدند. دیگر مانند گذشته نیست که فقط کار های هنری مان پیروز باشند. امروز کار های بلندمان و حتی سریال های تلویزیونی مان هم پیروز هستند. باید حمایت شکل بگیرد، اما برآورد نهایی هزینه ها باید منطقی باشد.

معاون فراوری کانون درباره نخستین فیلم سینمایی سه بعدی کانون، بچه زرنگ هم اضافه نمود: به امید خدا بچه زرنگ در جشنواره فجر سال جاری، اولین حضورش را تجربه می نماید و امیدواریم که بچه ها با آن ارتباط برقرار نمایند؛ بچه زرنگ، کار گروهی است که فیلشاه را به اسم تجربه پیشین به صورت مستقل ساختند و بسیار خوش تجربه بودند. یک تیم توانمند و مسلمان درجه یک که توانست در دو سال فیلمی را به انتها برسانند و یک رکورد در فراوری فیلم بلند سینمایی داشته باشند. این تیم توانایی فراوری مشترک آثار درجه یک را دارد و یکی از افتخارات ماست که حالا دیگر می توانیم برای فراوری های مشترک بسیار جدی و سنگین بر میز مذاکره بنشینیم؛ امیدواریم که همواره پیروز و سلامت باشند. روی کار های فراوریی ما، چه کتاب، چه تفریح و چه فیلم همواره حساسیت وجود دارد، فریم به فریم آن برای ما ارزشمند است و کوشش می کنیم که به برترین شکل، برترین اثر را در اختیار مخاطبینمان قرار بدهیم.