رمز اصلی پیروزی در دفاع مقدس - مجله همراهان

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، سعد الله زارعی طی یادداشتی در روزنامه کیهان نوشت : در هفته دفاع مقدس قرار داریم. 39 سال از آغاز و 31 سال از سرانجام جنگ می گذرد، اما هنوز این دوران به صورت ذخیره استراتژیک مورد استفاده ملت ایران در روبروه با خطرات و مسائل است. وقتی جنگ آغاز شد هیچ محاسبه گر مادی و نیز هیچ محاسبه مادی وجود نداشت که روی احتمال برون رفت ایران از این جنگ بدون آنکه دچار تغییرات اساسی سیاسی و جغرافیایی گردد، حسابی باز کند. بر همین اساس رژیم عراق اگرچه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نیز از نظر نظامی خود را در موضع برتر می دید، با پیروزی انقلاب و به هم ریختگی ها و ضعف هایی که به طور طبیعی در سال های اولیه هر انقلابی روی می دهد، هیچ تردیدی نداشت که تهران یا طی چند هفته سقوط می نماید و یا در فرودگاه به استقبال هیئت بغداد می آید، تا به طور مسالمت آمیز خواسته های عراق را عملیاتی کند. اما در عمل این طور نشد و این کاملاً خلاف انتظار ناظران چیره دست و امری غیرطبیعی بود. ایران با همه مسائلی که در سال 1359 داشت، توانست با سرعت زیادی خود را جمع کند و روند جنگ را چند ماه پس از آغاز در کنترل خود بگیرد و حدود 18 ماه پس از آن کاملاً معکوس نماید و در نهایت در یک مقاومت هشت ساله در برابر ده ها کشور بزرگ و کوچک حامی عراق از جنگ خارج گردد، بدون آنکه به تعبیر یک روزنامه غربی، کوچک تر از زمان آغاز آن شده باشد و این در حالی بود که در سرانجام جنگ لااقل نیمی از جنگ افزارهای زمینی، دریایی و هوایی ایران از بین رفته بود و در مقابل در سرانجام جنگ، تجهیزات جنگی دشمن در ابعاد جنگ زمینی و دریایی لااقل به دو برابر زمان آغاز جنگ رسیده بود. نیروی جنگی و تجهیزات نظامی عراق در عمل از ایران بازنده شد و این در حالی بود که اگرچه تعداد نیروهای رزمی ایران به حدود دو برابر رسیده بود اما در مقابل تعداد 450 هزار نیروی جنگی عراق در31 شهریور 59، نیز در مرداد 67 به حدود یک میلیون یعنی بیش از دو برابر رسیده بود و جالب تر اینکه تعداد هواپیماهای جنگی ایران در سرانجام جنگ از 447 فروند به 50 فروند و تعداد هواپیماهای جنگی عراق از 339 فروند به 600 فروند رسیده بود کما اینکه تعداد بالگردهای نظامی ایران در سرانجام جنگ از 744 فروند به 390 فروند و تعداد بالگردهای نظامی عراق در سرانجام جنگ از 260 فروند به 380 فروند رسیده بود.

براساس فرمول ریاضی شکست ایران در این جنگ قطعی بود و تفاوت شدید در موازنه سلاح و سرباز، رجحان موقعیت سرزمینی ایران و نیز رجحان جمعیتی ایران نسبت به عراق را به شدت تحت تأثیر قرار داده بود؛ اما به نحو عجیبی این ایران بود که در سرانجام هشت سال جنگ نابرابر، به عنوان طرف پیروز شناخته شد. در این خصوص تجزیه و تحلیل های زیادی اجرا شده اما به نکته اصلی در پاسخ به این سؤال کمتر پرداخته شده است. از این رو باید گفت:

1- این جنگ نشان داد که عدد نیروی انسانی و بزرگی و کوچکی جغرافیا به خودی خود نه در ممانعت از آغاز جنگ حرف اول را می زنند و نه در سرانجام دادن به جنگ از آن چنان مشخص نمایندگی برخوردارند. جغرافیای بزرگ و باز ایران در مقابل جغرافیای کوچک و بسته عراق مانع جنگ نشد کما اینکه جمعیت حدود 40 میلیونی ایران ـ در زمان آغاز جنگ ـ در مقابل جمعیت حدود 20 میلیونی عراق در این زمان مانع حمله عراق به ایران نشد. در سرانجام جنگ نیز این عامل جنگ افزار و تعداد نیروی سرباز نبود که سرنوشت را رقم زد. چرا که در سرانجام جنگ تعداد نیروهای در میدان رزم عراق نزدیک به دو برابر ایران بود و تعداد هواپیماهای جنگی عراق در سرانجام جنگ 12 برابر و تعداد بالگردهای عراق با تعداد بالگردهای ایران در سرانجام جنگ برابری می کرد. در این دوران تعداد تانک های ایرانی از 1735 دستگاه به نیم تقلیل پیدا نموده بود، در حالی که تانک های عراقی در ماه های سرانجام جنگ از 2750 دستگاه به دو برابر رسیده بود با این وصف کاملاً پیداست که روند و سرنوشت جنگ پرماجرای هشت ساله که ما به درستی از آن، به دوران دفاع مقدس یاد می کنیم کمتر تحت تأثیر عوامل مادی اعم از عوامل ایستایی مثل جغرافیا و عوامل دینامیکی مثل تعداد نیروی رزمنده قرار داشت و به ناچار باید از عوامل دیگر سراغ گرفت.

2- وقتی جنگ آغاز شد، ایران ارتشی داشت که تحت تأثیر شرایط انقلابی که حدود 19 ماه پیش از جنگ به پیروزی رسیده بود؛ از آمادگی کمی برای مقابله با ارتش عراق برخوردار بود، ارتش عراق جنگ را با بیش از 400 هزار نیروی رزمی آغاز کرد و این در حالی بود که تعداد نیروی نظامی آماده رزم ارتش ایران در آن موقع از 100 هزار نفر فراتر نمی رفت و این در حالی بود که در آن موقع ما با انواعی از بحران های امنیتی در شهرهای مرزی شمال، غرب و جنوب کشور روبرو بودیم. تعداد نیروهای رزمی که در سایر سازمان های نظامی و انتظامی ایران شامل سپاه، ژاندارمری، شهربانی و کمیته های انقلاب فعالیت می کردند هم در مجموع از 100 هزار نفر فراتر نمی رفت و این هم در حالی بود که شرایط دوره انقلاب اقتضا می کرد این نیروها به کار ساماندهی امنیتی و انتظامی شهرها بپردازند. پر واضح است که در آن موقع نیروی امنیتی شکل یافته ای هم در کشور وجود نداشت. سازمان اطلاعاتی ایران منحل شده و سامانه جدیدی هم جای آن را نگرفته بود و لذا امور اطلاعاتی درون مرزی و برون مرزی کشور بلاصاحب بود و همین نیروهای سپاه، کمیته و شهربانی باید علاوه بر فعالیت انتظامی خود، وظایف سنگین اطلاعاتی کشوری در اندازه ایران را برعهده می گرفتند. وقتی ایران با جنگ سنگین عراق که از پشتیبانی کامل نظامی، اطلاعاتی، تسلیحاتی، سیاسی، مالی و... دو ابرقدرت غرب و شرق و کشورهای عربی منطقه برخوردار بود، روبرو گشت، قاعدتاً نمی توانست در قاعده عمومی جنگ ها عمل کند چرا که در چنین جنگی شکست آن قطعی بود. ایران با فراست به سیاست جدیدی در جنگ روی آورد و این سیاست به دلیل ناشناخته بودن برای دشمن، توانست ورق را به نفع ایران برگرداند.

3ـ بین پیشروی های دشمن- در خاک ایران- تا توقف آن، فاصله زیادی وجود نداشته است. حمله در اول مهر و توقف پیشروی ها در دی ماه سال 59، نشان می دهد که استراتژی دفاعی ایران توانسته در زمان کوتاه زمین جنگ را از سیطره مطلق دشمن خارج گرداند و انجام عملیات بزرگ فتح المبین در فروردین 61 در وسعت 2500 کیلومتر از استان خوزستان که به نقطه عطف جنگ تحمیلی عراق علیه ایران شهرت دارد، ورق را به ضرر ارتش مجهز عراق برگرداند. در این عملیات دو لشکر ده زرهی و یک مکانیزه عراق منهدم و 2500 نیروی مهاجم عراقی کشته شدند. این موضوع به خوبی از رجحان استراتژی جدید ایران از یک سو و ناشناخته بودن آن برای طرف های مقابل حکایت می نماید. اینک می توانیم به طور قطع بگوییم فکری برای اینجای کار ننموده بود.

4- عنصر رجحان ساز ایران در جنگ، عنصر معنویت بود. عراق در جنگ به روش معمول می جنگید و لذا اگرچه به دلیل برخورداری از نفرات بیشتر، دست سنگینی داشت، ولی ضمناًً مشت آن باز بود یعنی ایرانی ها می توانستند همه کنش ها و واکنش های طرف عراقی را از قبل پیش بینی نمایند و برای آن چاره ای بیندیشند اما در نقطه مقابل آن، ایران روش غیرمعمول را در جنگ برگزید که بعدها به جنگ نامتقارن معروف گشت و وارد ادبیات نظامی جهان شد. در این جنگ ایران اگرچه در جنگ به دلیل برخورداری از رزمنده کمتر در مقایسه با عراق، دست سبکی داشت ولی مشت آن کاملاً بسته بود و لذا عراقی ها از آنجا که نمی دانستند ایران در عملیات بعدی چه طور می جنگد، نمی توانستند برای دفع حمله ایران کار عمده ای انجام بدهند. ایران در جنگ روش جنگ مخروطی را کنار گذاشت و به روش دایره ای روی آورد و به این معنا که ارتش های کلاسیک شرقی و غربی، از ساختاری استوانه ای پیروی می نمایند. بدین گونه که جنگ را نیروهای ارشد فرماندهی می نمایند و نیروهای جزء به پیش می برند. از این رو خیمه و سنگر فرماندهی در جنگ های کلاسیک غربی و شرقی همواره در پشت سر نیروها قرار گرفته است و در گاه خطرات فرماندهی در نقطه ایمن تر نشسته و خطرات متوجه نیروهای جزء می باشد. در این فرمول کمترین تلفات متوجه فرماندهان و بیشترین تلفات متوجه سربازان می باشد. ایران در جنگ، این روش را تغییر داد و خیمه فرماندهی را به نوک نیروها و یا به قلب نیروها برد. از این رو، در این جنگ فرماندهان بیش از سربازان در خط رزمندگی و جانبازی قرار داشتند و این انگیزه نیروهای سرباز و رزمنده را برتری می بخشید و لذا با شهادت هر فرمانده که به شکل الگو برای بقیه جلوه گر شده بود، فوجی از نیروی جدید به خط اول رزم وارد می شد و ضمناً نیروهای جدیدی آماده پیوستن به جبهه می شدند. در واقع در این جنگ، در جبهه دشمن، خط فرمان فرماندهان، برو و در جبهه ایران، خط فرمان فرماندهان بیا بود و این دو تفاوت بنیانی و اساسی ایجاد می کرد.

موضوع دیگر در این جنگ نقش توکل و توسل و به طور کلی معنویت و به تعبیری که شهرت پیدا کرد ایدئولوژی بود. در جبهه عراقی نیروی رزمی حتی اگر اعتقادی هم به میدان می آمد این اعتقاد ناشی از اعتقاد به یک حزب یا یک شخص بود، اما در جبهه ایران از آنجا که این اعتقاد با یک آرمان بلند ـ رضایت خدای متعال ـ گره خورده بود از مانایی و استحکام بسیار بیشتری برخوردار بود. توسل به ائمه معصومین علیهم السلام اجمعین و به خصوص توسل به حضرت ابی عبدالله الحسین و حضرت صدیقه طاهره

سلام الله علیهما، نقش بسیار اساسی در روحیه دهی و استقامت رزمندگان داشت و روی توکل آنان در حین جنگ تأثیر می گذاشت. نقش توکل و توسل تا آنجا بود که نوعاً رزمندگانی که امکانات کمتری داشتند مقاومت بیشتری می کردند. در این جنگ جوهر انسانیت می جوشید و جلوه های عجیبی از اخلاص و عبودیت بروز می کرد و این جلوه معنوی تا آنجا بود که برخی از عرفای نامی مثل میرزا جواد آقای تبریزی می فرمودند: حاضرم همه عمر نماز شبم را به یک رزمنده بدهم و حال یک ساعت او را از آن خود کنم و حضرت امام خمینی(ره ) می فرمودند: این وصیت نامه هایی که این عزیزان می نویسند، مطالعه کنید. پنجاه سال عبادت کردید و خدا قبول کند؛ یک روز هم یکی از این وصیت نامه ها را بگیرید و مطالعه کنید و تفکر کنید. این جوان های ما که علیل شدند الان هم وقتی می آیند از من می خواهند که دعا کنم که اینها شهید بشوند، پایش را از دست داده، عصا زیر بغلش هست، لکن گریه می نماید و می خواهد که دعا کنیم شهید بگردد. از اینها یک قدری تعلم پیدا کنید.

5- امروز می توانیم بگوییم روش جنگی ایران در 8 سال دفاع مقدس اساساً تئوری جنگ و دفاع و مقاومت و پیروزی را در جهان معنای تازه ای بخشیده است و لذا یک ملت دست خالی مثل مردم یمن در یک دوره کوتاه می تواند بر ارتش های بزرگ و ائتلاف های بزرگ پیروز گردد. توکل، توسل، اعتماد به نفس، جهاد و امید، رمز جبهه ای است که برای تکلیف شکل گرفته است. آیا این نوع جبهه فقط در حوزه امنیت به کار می آید؟ آیا وقت آن نرسیده است تا از این تجربه در حوزه های دیگر که در آنها با مسائلی روبرو هستیم، استفاده کنیم؟

بازگشت به صفحه رسانه ها