مصرف 40 درصد انرژی کشور در بخش ساختمان، لزوم اجرای قوانین بهینه سازی در ساختمان ها - مجله همراهان

یزد، استانی در فلات مرکزی ایران و در اقلیمی گرم و خشک واقع شده به طوری به علت کویری بودن غالباً تابستان هایی تفتیده و زمستان هایی سرد دارد. با این وجود این دیار در طول تاریخ چند هزار ساله خود مبتنی بر دانش و تجربه بومی ساکنانش راهکار های مسالمت جویانه ای در تعامل و سازگاری با طبیعت خشک و کم آب این ناحیه کویری یافته است که تجلی این راهکار ها را در مواردی نظیر معماری و شهرسازی و نظام کاریزی بهره برداری از منابع آب و همزیستی مسالمت امیز مردمش به عنوان یکی از عوامل مورد استناد کمیته میراث جهانی یونسکو در ثبت بافت تاریخی این شهر می توان جست.

با همه این اوصاف، تجربه توسعه شتابنده و ناپایدار دهه های اخیر این خطه از کشورمان حاکی از این است که با روش های موسوم به توسعه صنعتی، توسعه پایدار آن در معرض تهدید است.

یکی از این تهدایدات که در سالهای اخیر به شکل محسوسی در ابعاد مختلف خود را در این استان و حتی در سطح کشورمان خود را نشان داده، بحران انرژی در اشکال مختلف آن اعم از برق، گاز و آب است به ویژه در تابستان و زمستان سالجاری که به اوج خود رسیده و تداوم این فرایند می تواند کشور را با بحرانی جدی روبرو کند. همین موضوع اهمیت صرفه جویی و بهینه سازی مصرف انرژی در کنار اقدامات توسعه ای و زیرساختی دولت در این بخش را کاملاً محسوس کره است.

یکی از بخش های مصرف کننده انرژی، بخش ساختمان عمدتاً در بخش خانگی است که 40 تا 45 درصد مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده است و به همین علت نیز از سالها قبل قوانین و مقرارتی برای مصرف بهینه انرژی در آن مصوب شده ولی در اجرا تا به امروز کم رنگ واقع شده است.

مبحث 19 مقرارت ملی ساختمان با موضوع صرفه جویی در مصرف انرژی، مبحث 22 ساختمان با موضوع طول عمر مفید ساختمان برای نگهداری و مراقبت از آن به ویژه در مقوله های تاسیسات و معماری و در سالهای اخیر مقوله برچسب انرژی ساختمان، از جمله این قوانین هستند.

خبرنگاران یزد در میزگردی با عنوان سرمایش و گرمایش ساختمان با حضور مسئولان و متولیان این بخش شامل شرکت های برق منطقه ای، آب منطقه ای، توزیع برق، آب و فاضلاب، شرگت گاز، شهردای، نظام مهندسی ساختمان و مدیریت بحران استانداری به اهمیت این موضوع پرداخته است.

تلاش برای پیشگیری از بروز بحران انرژی

محمدعلی ملک زاده مدیر کل مدریت بحران استانداری یزد در رابطه با انتها تداوم این بی مبادلاتی در مصرف انرژی، به محدودیتهایی منابع انرژی به ویژه آب در پی خشکسالی های 17 سال گذشته در استان یزد اشاره کرد و گفت: هر ساله موضوع سازگاری با شرایط اقلیمی، کاهش و بهینه سازی مصرف مطرح می شود ولی متاسفانه هر چه پیش می رویم به نظر به شرایط بحرانی نزدیک می شویم.

وی با بیان این که به همین علت نیز طی چند ماه اخیر تعداد هفت نشست کارگروه انرژی در استان برگزار شده است، بیان کرد: اولویت اول مدیریت بحران استان برنامه ریزی برای پیشگیری از بروز بحران انرژی است.

ملک زاده با بیان این که مصرف انرژی خانگی به مراتب کمتر از سایر بخشهاست، اظهار کرد: خوشبختانه مردم در بخش خانگی همیشه همراه با سیاست های بهینه سازی هستند و شاید اندک صرفه جویی در دیگر بخشها مانند صنعت و کشاورزی بتواند بسیار از مسائل فعلی حوزه انرژی را در کوتاه مدت مرتفع کند.

وی همچنین معتقد است که مقرون به صرفه بودن انرژی در کشور براساس معیارها و سیاستگذاری های دولت و صنعت آب و برق و گاز موجب شده تا مقوله بهینه سازی مصرف هیچگاه به عنوان دغدغه مصرف کنندگان مورد اهتمام قرار نگیرد و صرفه جویی به ویژه در بخشهای صنعتی نیز خیلی مقرون به صرفه برای صاحبان صنایع نباشد.

مدیر کل بحران استان با بیان این که عمده سرمایه گذاری در بخش فرهنگ سازی نیز متمرکز به بخش خانگی است، بر لزوم فرهنگ سازی در سایر بخش ها نیز تاکید کرد و گفت: باید با تدابیر لازم به بخش های مختلف برای صرفه جویی انگیزه داده شود.

سرانه بالای مصرف برق در بخش ساختمان

ابوالفضل اسدی مدیر عامل شرکت برق منطقه ای یزد در ادامه با بیان این که امسال در کشور با ناترازی 14 هزارمگاواتی برق و در زمستان با ناترازی 154 میلیوت مترمکعب گاز روبرو هستیم، تداوم این فرایند را باعث تبدیل شدن ایران به واردکننده انرژی دانست.

وی تاکید کرد: در کنار تلاش متولیان تامین انرژی کشور برای توسعه در این بخش، باید مصرف کنندگان نیز به مصرف بهینه ترغیب شوند.

اسدی با بیان این که حدود 75 درصد از انرژی برق استان در حوزه صنعت، هفت درصد در بخش کشاورزی و 11 درصد در بخش خانگی و مابقی در سایر بخشها مصرف می شود، گفت: 40 درصد بار مصرف استان جهت تامین سرمایش تابستان استان عمدتاً مربوط به ساختمان هاست.

وی گفت: در حالی اندازه مصرف انرژی در کشورهای پیشرفته 30 کیلووات به ازای هر مترمربع و میانگین جهانی آن 80 کیلووات است، این سرانه در کشور ایران گاهاً به 300 کیلووات ساعت در هر مترمربع می رسد که لزوم توجه به بهنه سازی مصرف و افزایش نرخ بهره وری در کشورمان را نشان می دهد.

این مسئول با بیان این که برخی قوانین حوزه مصرف انرژی در ساختمانها مانند مبحث 19 ساختمان با وجود عمری در حدود 16 سال هنوز به طور جامع عملیاتی نشده است، گفت: با توجه به این که دولت افزایش تعرفه انرژی را برای مصرف کنندگان پرمصرف دنبال می کند باید با ارائه آموزش و راهکارهای بهینه سازی در راستای کاهش فشار مالی بر دوش مردم تلاش کنیم.

وی با بیان این که افزایش تعرفه برق خانگی از ابتدای بهمن ماه اجرایی خواهد شد، یادآور شد: امیدواریم با افزایش تعرفه که برای مصرف کنندگان بالاتر از الگوی مصرف لحاظ خواهد شد به نوعی باعث انگیزه دادن به مشترگان پرمصرف برق جهت روی آوردن به بهره وری بیشتر شود.

لزوم اقدامات بهینه سازی از بخش های پرمصرف

با این حال محمدرضا عزیزی کننده شرکت آب منطقه ای یزد اهمیت در اولویت قرار دادن مصرف انرژی در بخش هایی که بیشترین سهم دارند را یادآور شد و گفت: به عنوان نمونه بیش از 90 درصد از آب مصرفی استان مربوط به بخش کشاورزی است لذا باید در مقوله آب ابتدا راهکارهای بهینه سازی در این بخش مورد اهتمام باشد.

حسین فتوحی معاون مالی و پشتیبانی آب و فاضلاب استان یزد نیز ارائه راهکار برای مصرف بهینه انرژی و حتی آب در بخش های صنعت و کشاورزی را در اولویت دانست و بیان کرد: جایز نیست فشار تنها متوجه مردم و مصرف کنندگان خانگی باشد.

وی پرهیز از سیاستگذاری های نامطلوب مسئولان و تصمیم گیری های نامتناسب آنان علی رغم محدودیتهای منابع آبی و انرژی را نیز حائز اهمیت خواند و گفت: افزایش محسوس جمعیت در پی توسعه نامتوازن استان قطعاً علت بروز مسائل تامین آب و برق کنونی در برخی شهرستانهاست.

بهینه سازی 15 تا 30 درصدی انرژی با هزینه ای اندک

ابوالفضل اسدی مدیر عامل برق منطقه ای یزد در این رابطه با اشاره به همکاری های بخش صنعت در گذر از پیک بار تابستان امسال در استان، اظهار کرد: مصرف انرژی برق مورد نیاز امسال استان برای گذر از پیک بار 1800 مگاوات بود که در تابستان امسال به 1100 مکاوات محدود شد و این کاهش با حداقل خاموشی در بخش خانگی و عمدتاً با همکاری صنعت رخ داد.

وی افزود: این در حالی بود که سهم مصرف برق خانگی استان در تابستان به حدود 40 درصد نیز افزایش یافت.

وی با بیان این که بهترین وسیله سرمایشی متناسب با اقلیم گر و خشک یزد کولرهای آبی است، نسبت به افزایش کولرهای گازی و چیلرهای عمدتاً با مصرف بالای برق در استان نیز هشدار داد و گفت: در تابستان امسال با مبلغی نسبتاً اندک در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در کولرهای آبی، نسبت به تنها سرویس کاری(تعویض پوشال و تسمه) و نصب سایبان کولرهای 1029 واحد مسکونی در شهر یزد اقدام شد که بررسی ها حکایت از کاهش 30 درصدی مصرف آب و 15 تا 20 درصدی مصرف برق در آنها را داشت.

کاهش تا 40 درصدی مصرف گاز در موتورخانه ساختمانها

نوح معظمی کننده شرکت گاز استان یزد هم به رکودزنی مصرف گاز کشور در بخش خانگی در هفته اخیر اشاره و اظهار کرد: شرکت گاز استان در راستای اجرای طرح بهینه سازی رایگان موتورخانه ها با رویکرد مجتمع های مسکونی، اقدام به عایق کاری و سرویس مشعل و نصب رسوبگیر موتورخانه ها کرده که این اقدام موجب کاهش 20 تا 40 درصدی مصرف گاز در این بخشها شده است.

وی در عین حال مهمترین مشکل در زمینه مصرف بالای انرژی را ناشی از قیمت پایین عرضه آن دانست و گفت: شاید اگر با شاخص سازی مصرف انرژی همانند قیمت بنزین، در مورد دیگر حاملهای انرژی نیز اقدام شود، مردم بیشتر به سمت مصرف بهینه سوق یابند.

معظمی بر فرهنگ سازی از سوی رسانه ها به ویژه رسانه ملی و حتی مدیریت بحران و دیگر دستگاه های متولی در این رابطه نیز تاکید کرد.

نبود نظارت بر ساخت وسازهای غیرمجاز

مهدی پهلوانی دبیر کمیته روشنایی و منظر شهری و کننده شهرداری یزد در این میزگرد هم در مقوله مصرف انرژی در ساختمان سه موضوع را حائز اهمیت دانست و در این خصوص شرح داد: موضوع اول اهتمام لازم به معماری ساختمان از جمله نصب درب و پنجره های دو جداره و عایق کاری دیوارها و سقف و موضوع دوم توجه به اصول الکتریکی ساختمان مانند استفاده از وسایل و روشنایی کم مصرف و حتی چیدمان تاسیسات روشنایی است.

وی توجه به مسائل مکانیکی ساختمان مانند موتورخانه ها را سومین مقوله مهم در این بخش خواند و گفت: نصب موتورخانه ها و سایر تاسیسات به ویژه در ساختمانهای اداری باید متناسب با طراحی ساختمان باشد.

به گفته پهلوانی، خوشبختانه شهرداری نیز در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی اقدامات قابل توجهی صورت داده که از آن جمله می توان به جایگزین کردن لامپهای ال ای دی به جای وسایل روشنایی معمول در 70 کیلومتر از معابر شهر و نیز بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمانهای شهرداری اشاره کرد.

وی با بیان این که حوزه شهرسازی شهرداری ها عمدتاً بر رعایت مبحث 19 در ساختمانها نظارت دارند، گفت: البته این موضوع منوط به ساخت و سازهای دارای پروانه است ولی متاسفانه در یزد عمده ساخت و سازها به صورت غیرمجاز ساخته می شود لذا باید ابتدا مردم را به ساخت و سازهای مجاز ترغیب کنیم.

سرمایه گذاری با بهینه سازی انرژی در ساختمان ها

محمدرضا یاوری معاون مدیریت بحران استانداری یزد هم در این نشست بر اهمیت آموزش و اطلاعرسانی در زمینه مصرف انرژی ساختمان ها از سوی متولیان امر تاکید کرد و گفت: خوشبختانه مردم همیشه همراه هستند و باید در این زمینه مطلعی بخشی شوند.

وی همچنین نظارت ناظران نظام مهندسی در بخشهای مختلف مباحث ساختمانی را در زمینه ساخت وسازهای مجاز مهم و موثر خواند.

یاوری با بیان این که 90 درصد از ساختمانها در حال بهره برداری و تنها حدود 10 درصد در حال ساخت وساز هستند، گفت: لذا باید حداقل برای آن دسته از مالکان ساختمان های در حال ساخت اطلاعرسانی شود تا مطلع شوند که هزینه کردن در این بخش نیز همانند بیمه منازل مسکونی، نوعی سرمایه گذاری است.

دولتی ها با بهینه سازی انرژی به مردم انگیزه بدهند

محمد فاتحی قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان نیز با اشاره به اقدامات اجرا شده در زمینه سازگاری با کم آبی و صرفه جویی در مصرف انرژی در پی تنش های آبی و بخش انرژی، شرح داد: به همین علت ضمن برگزاری جلسات ماهانه در این رابطه، ساز و کارهای خوبی در این رابطه تعریف شده و تکالیف کاملاً تعیین است.

وی در این رابطه به نصب لوازم کاهنده مصرف در تمام دستگاه های شهر یزد اشاره و افزود: البته این موضوع باید از سوی کلیه دستگاه های دولتی و شبه دولتی استان نیز مورد اهتمام قرار گیرد چرا که علاوه بر کاهش هزینه ها و بهینه سازی مصرف، موجب انگیزه بخشی به مردم نیز می شود.

فاتحی با بیان این که کلیه دستگاه های دولتی در استان موظف به نصب سایبان کولر شده اند، از منسجم نبودن دستگاه های دولتی در این زمینه گلایه کرد.

این مسئول با اشاره به سیاست ساخت چهار میلیون واحد مسکن اقدام ملی در کشور، خواستار ورود جدی دستگاه های متولی برای ساخت و سازها متناسب با مبحث 19 شد.

لزوم اهتمام به استانداردسازی لوازم کاهنده

سیاوش پاکدل مدیر دفتر بهره برداری و توسعه شبکه توزیع و کاهش آب بدون درآمد شرکت آب و فاضلاب استان هم با اشاره به مبحث 19 ساختمان، گفت: بر خلاف لوله های شبکه گاز ساختمانها که همیشه با نظارت کارشناسان اجرا می شود، لوله های آب ساختمانها و تاسیسات این بخش بدون نظارت اجرا و پس از چند سال دچار مسائل و نشتی می شوند.

وی با بیان این که سردوش های کاهنده مصرف باید 40 درصد در مصرف آب صرفه جویی کند، گفت: متاسفانه بسکمک از این لوازم کاهنده غیراستاندارد و فاقد کارآیی لازم هستند.

وی در این مورد افزود: پرلاتورهای مورد استفاده در شیرهای کاهنده مصرف آب به علت نداشتن کارآیی، صرفاً جریان آب را کاهش می دهند لذا ضروری است که سازمان استاندارد در این موارد نیز ورود جدی داشته باشد.

پاکدل گفت: هر چند یزد در منطقه گرم کشور با شرایط اقلیمی خاص واقع شده است ولی برخلاف برخی اظهار نظرها مردم یزد جزو کم مصرف ترین های کشور در حوزه آب نیستند بلکه با سرانه مصرف 157 لیتر در میانه جدول استانهای کشور واقع شده است.

صرفه جویی 11 حلقه چاه آب با نصب سایبان

پاکدل در زمینه کولرهای آبی که براساس برآوردها افزون بر 550 هزار دستگاه در شهر یزد هستند و هرساله بالغ بر 50 مترمکعب آب مصرف می کنند نیز گفت: متاسفانه رنگ اغلب کولرهای گازی نامتناسب با کارآیی سرمایشی آنهاست و در حالی که باید رنگ روشن باشند عمدتاً تیره رنگ هستند.

وی بر لزوم نصب سایبان روی کوارهای آبی تاکید کرد و افزود: باید در فصول استفاده از کولرها هر از چند گاهی آب داخل کولر به علت افزایش ای سی آب تعویض شود تا ضمن افزایش راندمان، کمتر دچار مستهلک شود.

این کارشناس آبفا گفت: سایبان کولرهای آبی بین 1.5 تا 2 درجه در خنکی فعالیت کولر موثر است و مصرف آب در این وسایل سرمایشی را 20 تا 30 درصد کاهش می دهد.

وی افزود: در صورت این که تمامی کولرهای بخش شهری یزد دارای سایبان بودند به اندازه آبدهی 11 حلقه چاه معادل 220 لیتر آب در ثانیه به آبفا در هنگام پیک مصرف آب کمک خواهد شد.

پاکدل بر اهمیت توجه به موضوع آبچرخانی و تصفیه آب خاکستری با توجه به هزینه های اندک تاسیسات مورد نیاز به ویژه در مجتمع های مسکونی تاکید کرد.

وی همچنین تاکید کرد: چیلرهای تبخیری با مصرف 15 تا 20 مترمکعب آب در شبانه روز به هیچ وجه مناسب شرایط اقلیمی و به صرفه در استان یزد نیستند.

مبحث 19 ساختمان ضمانت اجرایی ندارد

محمدعلی صباغی دبیر کمیسیون انرژی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان یزد نیز با بیان این که براساس آخرین ارزیابی های وزارت نیرو 40 تا 45 درصد از مصرف انرژی اعم از آب، برق و گاز مربوط به بخش خانگی است، بیان کرد: مبحث 19 ساختمان یک قانون جامع و فنی در موضوع مصرف انرژی است ولی متاسفانه ضمانت اجرایی لازم را ندارد.

وی با اشاره به این که متاسفانه بسکمک از ساختمانها در یزد به صورت غیرمجاز اجرا می شود، خواستار نطارتهای سختیگرانه تر شد و گفت: خوشبختانه مهندسان نظام مهندسیساختمان به صورت مداوم از اموزشها بهره مند می شوند و ساختمانهای گروه ج و د نیز اخیراً از سوی سازمان موظف به تکمیل چک لیست انرژی شده اند.

وی بر لزوم اختصاص عامل بازدارنده قوی تری و نظارت عالیه از سوی راه و شهرسازی در این بخش تاکید کرد و گفت: البته سازمان نظام مهندسی ساختمان مشاوره رایگان برای مالکان ساختمان در نظر گرفته و مالکان نیز باید نسبت به یکسری اقدامات کم هزینه در این حوزه مطلعی یابند.

بهینه سازی مصرف انرژی انگیزه و آموزش می خواهد

احمد کردستانی معاون برنامه ریزی شرکت برق منطقه ای یزد یکی از موضوعات مهم در این حوزه را مقوله انگیزه دهی خواند و شرح داد: این مهم با فرهنگسازی در این رابطه با تکیه بر جایگاه فرهنگی و دینی مردم یزد، تکیه بر افزایش رفاه خانواده ها و تکیه بر مباحث آموزشی و یادآوری به ویژه از طریق رسانه ها، محقق خواهد شد.

وی با تاکید بر انگیزه دهی در بخش بهینه سازی با کمک به مردم در بخش ساختمان و تجهیزات، بر اهمیت موضوع پیشگیری در این حوزه اصرار کرد.

کردستانی همچنین گفت: الگوسازی برای صنایع اعم از سازنده وسایل کاهنده و واردکنندگان این حوزه و توسعه ساختمانهای سازگار با انرژی نیز می تواند تاثیرگذار باشد.

الزام ساختمان های در حال ساخت به تکمیل چک لیست انرژی

ابوالفضل اسدی مدیر عامل برق منطقه ای یزد در جمع بندی این میزگرد اظهار کرد: در حوزه دولتی ها، دستگاه های اجرایی متولی باید ضمن پایش مصرف گاز، برق و حتی آب ادارات و دستگاه ها و نهادهای دولتی، موظف به یادآوری دستورالعملها در این بخش و حتی این که 20 درصد از مصرف انرژی دستگاه های دولتی باید از محل انرژی خورشیدی باشد، شوند.

وی با پیشنهاد تشویق دستگاه های پیروز در این زمینه، این مهم را موجب انگیزه دادن به مردم در زمینه رعایت بهینه سازی مصرف انرژی دانست.

اسدی با بیان این که دو دسته ساختمان در حال ساخت و ساختمان در حال بهره برداری داریم، گفت: ساختمانهای در حال ساخت باید موظف به رعایت مباحث مربوطه از جمله مقرارت 19 ساختمان شوند.

وی با بیان این که 90 درصد از ساختمانهای در حال ساخت اعم از دارای پروانه یا فاقد پروانه به کمیسیون ماده 100 ارجاع می شوند، گفت: پیشنهاد می شود با توجه به تعهدات اخذ شده در زمینه مقاوم سازی از سوی کمیسیون ماده 100، در هنگام مراجعه رعایت مقرارت ساختمان در حوزه انرژی نیز مورد تعهد مالک قرار گیرد.

مدیر عامل برق منطقه ای یزد گفت: نظام مهندسی ساختمان باید علاوه بر ساختمان های ج و د، ساختمانهای ب و به طور کلی ساختمانهای بالای 200 مترمربع را نیز موظف به تکمیل چک لیست انرژی کند و علاوه بر اهتمام شهرداری به گزارش های نظام مهندسی، راه و شهرسازی نیز در نظارت عالیه بر این بخش جدی تر عمل کند.

نادیده گرفته شدن موضوع انرژی در مسکن ملی

اسدی ضمن اشاره به این که 70 درصد از مصرف گاز در بخش خانگی انجام می شود، گفت: متاسفانه در طرح اقدام ملی مسکن مبحث 19 و دیتیل انرژی دیده نشده که البته پیشنهادی در این زمینه به راه و شهرسازی ارائه شده است.

وی از دستگاه های خدمات رسان نیز خواست برای ارتقای راندمان و برچسب انرژی تجهیزات سرمایشی و گرمایشی به بخش تولید کمک کنند.

وی بر ارائه جدی تر به مقوله آموزش به مردم در زمینه راهکاریهای صرفه جویی و بهینه سازی مصرف انرژی تاکید کرد و گفت: دستگاه ها مربوطه می توانند با همکاری هم در زمینه ارائه خدمات رایگان به منطقه ها محروم و در سایر بخش ها با مشارکت خود مردم اقدام به بهینه سازی مصرف انرژی به عنوان نمونه با سرویس کاری کولرهای آبی کنند.

اسدی در انتها نیز تاکید کرد: این قدر در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی عقب هستیم که هر اندازه که در این زمینه تلاش کنیم گام موثر و رو به جلویی خواهد بود.