ناشران زیادی ورشکست شدند، بیشترین سود برای کاغذفروشان است - مجله همراهان

جعفریه می گوید در حال حاضر 90 درصد کتاب هایی که توسط ناشران عمومی کشور چاپ می شوند، با کاغذ دولتی و به عبارتی با همان ارز 4 هزار و 200 تومانی چاپ می شوند. او حساب این کتاب را از کتاب های آموزشی و یاری آموزشی جدا می نماید چون معتقد است ناشران عمومی نمی توانند مانند ناشران آموزشی و یاری آموزشی قیمت کتاب ها را افزایش دهند. این مدیر نشر می گوید ناشران عمومی تا این مقطع با تدابیر مختلف کوشش نموده اند قیمت کتاب بالا نرود تا مردم بتوانند همچنان به خرید کتاب ادامه دهند.

وی در گفت وگویی که پنجمین قسمت پفراینده آنالیز کاغذ دولتی و نبودش داشتیم، گفت: در حال حاضر ناشرانِ مشغولِ کار، با همان کاغذ دولتی کتاب چاپ می نمایند. یعنی به طور میانگین، کاغذی که تهیه می نمایند، بندی 140 تا 150 هزار تومان قیمت دارد. همین الان کاغذِ بیرون یا کاغذ آزاد، بندی 400 هزار تومان است. در این جای بحث، کاری به قیمت گذاری کتاب ندارم و می خواهم از منظر نقدینگی ناشران صحبت کنم چون در کار نشر، بیشترین چیزی که نمود دارد و ناشران با آن دست به گریبان هستند، مساله نقدینگی است؛ یعنی هزینه فراوری یک کتاب را پرداخت می نمایند؛ چه هزینه کاغذ، چه صحافی، چه چاپخانه و حتی پیش پرداختی که به مولف یا مترجم می دهند. حالا با در نظر داشتن موضوع نقدینگی، به این مساله توجه کنید که کتابی که ناشر چاپ می نماید، یا در انبار خودش یا انبار توزیع نماینده می ماند و رسوب می نماید.

بهترین حالت فروش کتاب این است که پولش با یک چک ده ماهه برگردد. این چک از کتابفروشی به توزیع نماینده داده می گردد و توزیع نماینده هم آن را به ناشر می دهد. با محاسباتی که داشته ام، متوجه شدم سود ناشر از کل این فرایند ده ماهه، تقریبا بین 7 تا 9 درصد است. اگر هزینه آن ده ماه یا خواب سرمایه ناشر را حساب کنید، او ضرر می دهد. برای همین هم هست که صنعت نشر تقریبا ورشکسته است و بسیاری از ناشران از دور خارج شده اندمدیر انتشارات ثالث ادامه داد: این از کتاب هایی که فروش نمی فرایند یا دیر به فروش می فرایند. اما کتابی هم که با وجود همه این شرایط فروش می رود، در کمترین و خوش بینانه ترین حالت که قرار است هزینه نقدینگی اش را به ناشر برگرداند، 10 ماه زمان می خواهد. یعنی بهترین حالت فروش کتاب این است که پولش با یک چک ده ماهه برگردد. این چک از کتابفروشی به توزیع نماینده داده می گردد و توزیع نماینده هم آن را به ناشر می دهد. با محاسباتی که داشته ام، متوجه شدم سود ناشر از کل این فرایند ده ماهه، تقریبا بین 7 تا 9 درصد است. خب، اگر هزینه آن ده ماه یا خواب سرمایه ناشر را حساب کنید، او ضرر می دهد. برای همین هم هست که صنعت نشر تقریبا ورشکسته است و بسیاری از ناشران از دور خارج شده اند. دلیلش این است که هزینه ای که می نمایند با سودشان تناسب ندارد. اگر یک حساب سرانگشتی و کوتاه داشته باشیم، در زمینه خواب سرمایه و برگشت پول، مثلا اگر ناشی در طول سال، یک میلیاردتومان سرمایه گذاری و 9 درصد سود کند، میزان سودش می گردد 90 میلیون تومان. خب اگر سرمایه اولیه اش را در بانک بگذارد، بانک به او 18 درصد سود می دهد. یعنی بدون این که خودش کاری کند، می تواند سود بیشتری از چاپ کتاب به دست بیاورد.

جعفریه گفت: پاسخ این سوال شما که می پرسید چرا بعضی ناشران هنوز با شرایط مورد اشاره دارند کار می نمایند، این است که هرناشری، برای خودش تشکیلات، علائق و پرسنلی دارد و باید کار کند. یعنی یک تشکیلات و شرکت دارد که باید چرخش را بگرداند. از طرف دیگر علاقه اش کار کتاب و نشر است و می خواهد به علاقه اش پاسخ بدهد و از طرف دیگر، پرسنلی دارد که باید هزینه و دستمزدشان را بپردازد. آن دسته از ناشرانی هم که این سه شرط را نداشتند، عطای کار را به لقایش بخشیدند و کنار رفتند. عده ای هم با وجود این شرایط، ناچار شدند تعطیل نمایند.

وی در بخش دیگری از مصاحبه گفت: یکی از هزینه های عمده فراوری کتاب، هزینه کاغذ است. وقتی ناشری در طول سال، 5 هزار برگ کاغذ مصرف می نماید، یعنی با احتساب کاغذ دولتی، در طول سال 750 میلیون تومان هزینه کاغذ دارد که خب هزینه کمی نیست اما بالاخره وقتی ناشران پرکار که 5 هزار برگ کاغذ را در طول سال تبدیل به کتاب می نمایند، می توانند با وام یا راه چاره های دیگر، پول تهیه نموده و کاغذ بخرند. اما دقت کنیم که بحث مان مربوط به زمانی است که قیمت کاغذ با ارز 4 هزار و 200 تومانی محاسبه گردد. اگر این ارز را برداشتیم، دیگر کاغذ آزاد یا همان کاغذ بیرون، 400 هزار تومان نمی ماند و قیمتش به بندی 600 هزار تومان می رسد. چون در حال حاضر همین ارز و کاغذ 4 هزار و 200 تومانی است که قیمت کاغذ آزاد را پایین نگه داشته است. تصور کنیم قیمت کاغذ آزاد به بندی 600 هزار تومان برسد، این یعنی آن هزینه کاغذ سالانه ناشر به 3 میلیارد تومان می رسد که تحمل چنین شرایطی برای 90 تا 95 درصد ناشران ما محال است.

این ناشر درباره تبعات ناشی از رسیدن قیمت کاغذ آزاد به 600 هزار تومان گفت: آن وقت تیراژ کتاب به شدت افت می نماید و بسیاری از ناشران از دور خارج می شوند. ناشری هم که بخواهد با کاغذ آزاد کار کند، درگیر فساد مالی می گردد. چون مجبور است کاغذ را به طور مدت دار از کاغذفروش بخرد و قید مدت، یعنی آمدن بهره روی قیمت. همین الان هم کاغذفروش دارد ماهانه 5 تا 6 درصد روی قیمت می گذارد. به این ترتیب وقتی یک ناشر بخواهد کاغذ 5 ماهه بخرد، باید 800 هزار تومان بپردازد. چنین خریدی را می توان در شرایط فعلی، یک خرید سالم دانست. چندسال پیش که قیمت ها این گونه افزایش پیدا ننموده بود، چندناشر به دلیل همین مسائل ورشکست شده و حتی کارشان به زندان هم کشید. خلاصه کلام این است که عمده سود را این میان، کاغذفروش ها بردند.

در همین وضع قیمت کتاب های آموزشی و یاری آموزشی سر به فلک می زند. ما ناشران عمومی اما نمی توانیم این کار را بکنیم. بنابراین، دولت باید صددرصد شرایط کاغذِ با ارز 4 هزار و 200 تومانی را تثبیت کند. یعنی شرایط در سال 1400 هم باید همین گونه بماند تا چرخ نشر بچرخدجعفریه گفت: عظیم ترین مسئله ای که وجود دارد و از نظرها پنهان مانده، درگیرشدن ناشران با مساله فساد مالی است. در حال حاضر سالم ترین راه برای خرید کاغذ، دریافت وام از بانک است. اگر قیمت کاغذ به بندی 800 هزار تومان برسد، دیگر کتابی چاپ نمی گردد. چون مشکل نقدینگی، حرف اول و آخر را در این صنف می زند و چنان قیمتی برای کاغذ می تواند کل کار را بخواباند. در نتیجه صنایع دیگری هم که وابسته به این صنف هستند، تعطیل می شوند؛ مثل چاپخانه دارها، لیتوگراف ها، صحاف ها و حتی کاغذفروش ها. بله سودی که کاغذفروش ها از این شرایط می برند، کوتاه مدت است اما آن ها در درازمدت به مشکل برخواهند خورد.

وی گفت: برای ناشران آموزشی و یاری آموزشی تفاوتی نمی نماید قیمت کاغذ چه قدر باشد چون می توانند قیمت محصولاتشان را افزایش بدهند. همین الان هم قیمت کتاب بالاست و وسع مردم به خریدش نمی رسد اما ناشران عمومی از اندوخته خود می گذارند تا قیمت ها بالا نرود و مردم بتوانند کتاب بخرند. در همین وضع قیمت کتاب های آموزشی و یاری آموزشی سر به فلک می زند. ما ناشران عمومی اما نمی توانیم این کار را بکنیم. بنابراین، دولت باید صددرصد شرایط کاغذِ با ارز 4 هزار و 200 تومانی را تثبیت کند. یعنی شرایط در سال 1400 هم باید همین گونه بماند تا چرخ نشر بچرخد. البته هنوز بودجه فرهنگ سال 99 را نداده اند اما یک نکته مهم این میان وجود دارد که باید مطرحش کنیم. این نکته را هم در قالب یک مثال مطرح می کنم. در سال های جنگ جهانی دوم، یکی از کالاهایی که در فرانسه به صورت یارانه ای یا اصطلاحا کُوپُنی ارائه می شد، رنگ و روغن نقاشان بود. یعنی مساله هنر تا این حد برایشان اهمیت داشته است. خب ما هم اگر ادعای فرهنگ و هنر داریم و می خواهیم صنعت نشرمان سرپا بماند، در شرایط فعلی نیازمند توجه و حمایت دولت هستیم و به نظرم دولت صد درصد باید این مساله را لحاظ کند. چون در حال حاضر بیش از 90 درصد کار بازار نشر و عرضه کتاب با کاغذ دولتی و یارانه ای انجام می گردد.

مدیر انتشارات ثالث در پاسخ به این سوال که چرا شایعه بالا رفتن قیمت کاغذ و نجومی شدنش مطرح شده، گفت: متاسفانه وقتی کارِ کارشناسی نباشد، گروهی می گویند کاغذ دولتی نباید باشد. گروهی می گویند کاغذ دولتی فساد می آورد و حرف هایی از این دست مطرح می گردد. در صورتی که می توانم به شما بگویم در حال حاضر، 90 درصد همین کاغذهای دولتی که با ارز 4 هزار و 200 تومانی تهیه شده و در اختیار ناشران قرار گرفته اند، به صورت سالم توزیع می شوند و در نهایت هم در قالب کتاب در دستان مخاطب قرار می گیرند. ممکن است 10 درصد تخلف یا انحراف وجود داشته باشد اما الان، کاغذهای دولتی به دست ناشرانی می رسد که می خواهند واقعا کتاب چاپ نمایند و با همین کاغذها مشغول به کارند. در همین شرایط هم می بینید که کتاب های خوب و ارزشمندی چاپ می گردد که مخاطب دارند و مردم خواهانشان هستند. اما خب، این شرایط مربوط به زمانی است که شرایط، همین گونه ثابت بماند و دولت کاغذ یارانه ای را در اختیار ناشران قرار دهد. به حرف پیشین ام برمی گردم که بعضی از ناشران متاسفانه درگیر کاغذ مدت دار شدند و مسائلی مثل بهره اذیت شان کرد. حتی بعضی از آن ها به این خاطر زندان رفتند و سختی هایی را متحمل شدند.