پاسخ های علمی به شایعات عوارض واکسن کرونا - مجله همراهان

به گزارش همشهری، فرایند واکسیناسیون کرونا با سرعت بیشتری نسبت به گذشته در حال اجرا است و همین موضوع سبب شده تا افراد بیشتری با عوارض موضعی ناشی از تزریق واکسن روبرو شوند؛ هر چند که تا به امروز گزارش مستندی مبنی بر ایجاد عارضه های خطرناک یا مرگ بر اثر تزریق واکسن گزارش نشده، اما برخی افراد از درد ها و مسائلی که پس از تزریق گریبانشان را گرفته، شکایت می نمایند؛ عوارضی که منجر شده برخی از ترس، نسبت به واکسیناسیون تردید پیدا نمایند.

براساس نتایج تحقیق پژوهشگران مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، عوارض جانبی تزریق واکسن در زنان بیش از مردان گزارش شده است؛ به طوری که در این مطالعه، 15 زن از 16 زن معمولا پس از تزریق واکسن، دچار نشانه هایی مثل سرماخوردگی شده اند.

آنالیز ها نشان می دهد هورمون های جنسی مثل استروژن و تستسترون، در ایجاد این عارضه در زنان نقش داشته است. پیش از این پژوهشگران کمیته راهبری مطالعات واکسیناسیون کوویدـ19، معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشکی شاهرود در مطالعه ای، اعلام نمودند ایجاد حداقل یک واکنش موضعی یا سیستمیک در روز اول بعد از تزریق برای واکسن های آسترازنیکا، سینوفارم، اسپوتنیک و برکت به ترتیب 90.6 درصد، 49.9 درصد، 83.9 درصد و 39.5 درصد بوده است. در آنالیز 186 مورد بیمار بستری شده به علت کوویدـ19 پس از تزریق واکسن، تنها یک مورد عارضه ترومبوآمبولی ریه در پی تزریق واکسن سینوفارم گزارش شده است.

بعلاوه واکنش های موضعی و سیستمیک تزریق واکسن در روز های اول بعد از تزریق در واکسن آسترازنکا بیشتر از سایر انواع واکسن هاست و در درجه بعدی واکسن های اسپوتنیک وی، سینوفارم و برکت قرار دارند. این واکنش ها تا سرانجام هفته اول بعد از واکسیناسیون فرایند کاهشی دارد.

گزارش عوارض نادر از سینوفارم

درباره پیامد های تزریق واکسن، شایعاتی که حاوی روایت غیر دقیق و غیرممکن یک رویداد است، منتشر می گردد. یکی از آن ها بهجت حسنی نژاد 78 ساله است که 17 روز پس از تزریق دوز دوم واکسن سینوفارم، دچار سکته مغزی و قلبی شد. با اینکه خود و فرزندانش معتقدند علت سکته، تزریق واکسن است، اما پزشکان بیمارستان تأکید نموده اند که مشکل او ریشه عصبی داشته و ارتباطی به واکسن ندارد، حالا دیگر اعضای خانواده تمایلی به تزریق واکسن ندارند.

علی مدرسی، 71 ساله هم 3 روز پس از دریافت دوز دوم سینوفارم سکته مغزی کرد. پزشک معالج، اما به او اعلام نمود، این اتفاق می تواند جزو پیامد های تزریق باشد، اما قطعا عارضه نادری است و برای همه ایجاد نمی گردد. علت آن هم بیماری های زمینه ای است.

حالا مینو محرز، متخصص عفونی معتقد است که واکسن هراسی، ناشی از توجه مردم به اطلاعات نادرست منتشر شده در فضای مجازی است که آن ها را سردرگم نموده است.

او به همشهری می گوید: طبیعی است وقتی یک واکسن به صورت میلیونی تزریق گردد، افرادی هم دچار عوارض آن شوند. واکسن مورد استفاده در ایران، اغلب سینوفارم است که ویروس کشته شده کروناست؛ به همین علت عوارض خاصی ندارد.

این متخصص عفونی به نکته دیگری اشاره می نماید؛ آن هم ابتلای افراد به بیماری های خاموش پیش از تزریق واکسن است: گاهی با تزریق واکسن، بیماری افراد، شدت بیشتری پیدا می نماید؛ بنابراین ممکن است اختلال ایجاد شده، به علت ابتلایشان به بیماری باشد، نه عوارض واکسن. عوارض واکسن تنها به سینوفارم محدود نمی گردد.

به گفته محرز، آسترازنکا هم در موارد بسیار نادری به ویژه در افراد زیر 50 سال، با لخته خون همراه بوده است؛ هر چند که تأکید می نماید که این عارضه، با توجه به مقدار مصرف بالای این واکسن قابل توجه نیست.

هانیه یکی از اعضای کادر درمان است که 3 ماه پیش، واکسن آسترازنکا تزریق کرد. او می گوید که دوز اول این واکسن روی عصب های چشمانش تأثیر گذاشت، در دوز دوم، اما چنین عارضه ای را تجربه نکرد. به گفته او، تعداد زیادی از همکارانش هم که همین واکسن را تزریق نموده اند، با تب و لرز های شدید و بی حالی و خستگی مفرط روبرو شده اند؛ هر چند که تمام این عوارض پس از چند روز، از بین می رود، اما این پرستار می گوید که مشاهده ایجاد این عوارض از سوی مردم، معمولا با ترس آن ها برای تزریق واکسن همراه است.

علائم سرماخوردگی پس از تزریق، طبیعی است

متخصصان می گویند، ایجاد نشانه های خفیف مانند سرماخوردگی، احساس خستگی، درد ناحیه تزریق، تب و لرز، سردرد یا بدن درد تا 3 روز یا گاهی هم بیشتر، پس از تزریق واکسن طبیعی است و معمولا با مصرف قرص مسکن رفع می گردد؛ بنابراین افراد نباید نگران شوند.

محرز می گوید، برخی عوارض مثل لخته شدن خون و درد و ورم در ناحیه پا هم ممکن است ایجاد گردد که با مراجعه به پزشک، قابل درمان است: اگر کسی بعد از تزریق واکسن دچار علائم شدید بیماری گردد؛ یعنی به کوویدـ 19 مبتلا شده و این موارد ربطی به واکسن ندارد. او معتقد است که هنوز تمام واکسن ها در برابر ویروس دلتا، به طور کامل تأثیرگذار نیستند؛ حتی اثرگذاری فایزر بر ویروس دلتا از 95 درصد به 60 درصد رسیده است.

با این که برخی واکسن ها مانند فایزر و مادرنا، با ممنوعیت واردات به ایران روبروند، اما چندین ماه است که این واکسن ها به ویژه فایزر، به صورت غیرقانونی در ایران تزریق می شوند. وزارت بهداشت تأکید می نماید که این ها قاچاق است و مورد تأیید نیست و حالا محرز می گوید، افرادی که در پی تزریق واکسن های خارجی خاصی مثل فایزر هستند و حتی اقدام به خرید آن از بازار سیاه می نمایند، باید به این موضوع توجه داشته باشند که رعایت زنجیره سرد در واکسن ها بسیار مهم است و اگر این موضوع رعایت نشده باشد، می تواند منجر به لخته شدن خون گردد.

آسترازنکا، عامل لختگی خون در زنان زیر 40 سال

از میان تمام واکسن ها، براساس آنچه اعلام شده، واکسن آسترازنیکا بیشترین مقدار عوارض را داشته است. مصطفی نوری زاده، عضو هیأت علمی دانشکده بیوتکنولوژیک ترکیه و دانشیار دانشگاه بیوتکنولوژیک در ایران درباره این موضوع، می گوید: در بدن برخی افراد پس از تزریق واکسن آسترازنیکا، آنتی بادی ایجاد می گردد که باعث تجمع پلاکت ها در یک ناحیه می گردد و به هم می چسبند. همین موضوع سبب فراوری لخته خون می گردد که خطرناک است، اما موارد ابتلا به چنین عارضه ای نادر است.

به گفته او، برای پیشگیری و کنترل این موضوع در کشور های اروپایی به این نتیجه رسیدند که این عارضه در افراد زیر 60 سال و به طور ویژه زنان کمتر از 40 سال بیشتر دیده می گردد. بعلاوه احتمال خطر لخته شدن خون بر اثر تزریق این واکسن، بیشتر پس از تزریق دوز اول ایجاد می گردد؛ به همین علت هر شخصی در هر سنی با داشتن مسائل پلاکت نباید واکسن آسترازنکا را تزریق کند.

او تأکید می نماید که عوارض این واکسن هم مانند سایر واکسن ها تا 5 روز طبیعی و مانند سرماخوردگی است: اگر فردی بین روز های پنجم تا بیست و هشتم بعد از تزریق این واکسن، علائمی مثل تاری دید، درد شدید در ناحیه قفسه سینه یا سردرد هایی شبیه میگرن داشت، حتما باید به پزشک مراجعه کند و در نخستین فرصت تعداد پلاکت های خونی کنترل گردد.

نوری زاده به نکته دیگری اشاره و تأکید می نماید که کارایی واکسن به مقدار عوارض آن نیست؛ یعنی اگر واکسنی عوارضی نداشت، نباید تصور کرد که کارایی هم ندارد؛ بدن هر شخص با عفونتی که به وسیله واکسن ایجاد می گردد، نوعی ایمنی در حافظه سلولی خود ذخیره می نماید و در روبروه های بعدی با همان عفونت، در مقابل آن از بدن محافظت می نماید و به ویروس پاسخ ایمنی می دهد.

این عضو هیأت علمی دانشکده بیوتکنولوژیک ترکیه می گوید، بهتر است افراد نیم ساعت پس از تزریق واکسن در محل حضور داشته باشند، تا اگر آلرژی داشته باشند با مداخله پزشک رفع گردد. کسانی هم که به دارو هایی مانند پنی سیلین حساسیت دارند، می توانند با خیال راحت واکسن بزنند. واکسن های غیرفعال مانند برکت، فخرا و نورا، بهارات و سینوفارم عوارض کمتری دارند، اما عوارض واکسن های اسپوتنیک وی و آسترازنیکا بیشتر است؛ چراکه قسمتی از پروتئین یا تاج های ویروس قرار است در بدن ما فراوری گردد و بدن ما نسبت به آن پاسخ دهد که در برخی افراد ممکن است با عوارض روبرو گردد که طبیعی است.

کمیته ملی کرونا گزارشی به مردم نمی دهد

محمدرضا هاشمیان، فوق تخصص مراقبت های ویژه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی در خصوص عوارض طولانی مدت پس از تزریق واکسن کرونا می گوید: مطالعات نشان می دهد، عوارض واکسن فقط می تواند تا 45 روز بعد از تزریق آن ایجاد و ماندگار باشد. البته هیچ واکسنی حتی واکسن آنفلوآنزا هم صددرصد ایمنی ایجاد نمی نماید و کاملا هم بدون عوارض نیست. هم اکنون نمی توان در خصوص عوارض طولانی مدت واکسن کرونا نظر درست و قطعی داشت.

به گفته هاشمیان، واکسن برای مدت مشخصی می تواند در بدن باقی بماند و بعد از سوی سیستم ایمنی بدن ما از بین می رود؛ به همین علت نباید از عوارض طولانی مدتی که ممکن است در آینده در پی داشته باشد، هراسید؛ هم اکنون عوارض مربوط به واکسن کرونا بیشتر متوجه خود این بیماری است. تا به امروز تحقیقاتی درباره عوارض واکسن های کرونا و چگونگی عملکرد جهش های ویروس در ایران انجام نشده؛ البته حدود یک ماه قبل کمیته ای برای عوارض واکسن ایجاد شد، اما هنوز هیچ گونه اطلاعاتی در خصوص عوارض واکسن در اختیار مردم قرار نداده است.

او تأکید می نماید که یکی از مهم ترین مسائل کشور این است که تا به امروز هیچ گزارش قطعی از کمیته علمی کرونا منتشر نشده است؛ این موضوع عظیم ترین خطای این کمیته به شمار میرود که نتوانسته مطالعاتی در این زمینه داشته باشد؛ درحالی که وظیفه دارد به ابهامات و سؤالات مردم پاسخ دهد؛ بنابراین آمار دقیقی در خصوص عوارض واکسن کرونا در کشور وجود ندارد.

مردم به اطلاعات غیرعلمی توجه ننمایند

این فوق تخصص مراقبت های ویژه، معتقد است که بسیاری از هراس مردم از عوارض واکسن، مربوط به اطلاعات نادرست منتشر شده در فضای مجازی است؛ مردم نباید به اطلاعات غیرعلمی تکیه نموده و براساس آن عمل نمایند. مطالبی منتشر شده که تأکید می نماید، بعد از تزریق واکسن نباید از ویتامین استفاده کرد یا ممکن است خطرات زیادی در آینده در انتظار کسانی باشد که واکسن تزریق نموده اند. برخی نشریات زرد الکترونیکی یا کاغذی و سایت های مختلف غیرعلمی هم در ترویج اینگونه داده ها بسیار مؤثرند؛ ضمن اینکه در خصوص واکسن هایی که در ایران استفاده می شوند، هم تا به امروز مورد خاصی گزارش نشده است. این ها اطلاعات نادرستی است که تنها منجر به افزایش نگرانی مردم می گردد.

او می گوید: افرادی که به طور کلی به خیلی از داروها، حساسیت دارند می توانند قبل از تزریق، موضوع را با پزشک در میان بگذارند. کسانی هم که در دوز اول دچار حساسیت شدید می شوند نباید دوز دوم همان واکسن را دریافت نمایند.

تزریق واکسن به معنای مبتلا نشدن نیست

متخصصان عفونی تأکید می نمایند که اطلاعات دقیقی درباره عوارض واکسن ها در اختیار نیست، اما تمام آن ها بر این نظرند که عوارض تزریق واکسن کمتر از ابتلا به کروناست. یکی از این متخصصان، شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان است.

او می گوید: نبود اطلاعات نباید منجر به تعلل و هراس مردم از تزریق واکسن گردد. برای یاری به قطع پاندمی حتما باید واکسن تزریق گردد؛ حتی در خصوص واکسن آسترازنکا هم که اعلام می گردد احتمالا لخته خون ایجاد می نماید، می توان برای افراد بالای 50 سال مورد استفاده قرار گیرد. به گفته او، عوارض هر واکسنی به علت فعال شدن سیستم ایمنی بدن، اتفاق می افتد که عجیب نیست؛ تزریق واکسن از ابتلا به بیماری جلوگیری نمی نماید، قرار هم نیست بعد از تزریق، افراد بدون ماسک و عدم رعایت فاصله اجتماعی در فضا های سربسته، تجمعات و مهمانی ها شرکت نمایند. ما اکنون با ویروس دلتا روبرویم، اما واکسن ها برای ویروسی ساخته شده اند که شباهتی به دلتا ندارد؛ بنابراین هدف از تزریق واکسن، کاهش مرگ و درگیری شدید است.

براساس اعلام این متخصص عفونی، هر واکسن کرونا، تنها می تواند درصد مشخصی از عفونت کوویدـ19 جلوگیری کند. این درصد هم خیلی بالا نیست؛ بنابراین عجیب نیست اگر فردی با وجود تزریق واکسن به بیماری مبتلا گردد. در کشور های دیگر هم با وجود واکسینه شدن تعداد زیادی از افراد، باز هم احتمال ابتلا به بیماری وجود دارد.