خبرنگاران وزیری برای دوران بحران - مجله همراهان

گفت وگوی روزنامه آفتاب یزد را با علی اصغر زرگر کارشناس مسایل خلیج فارس، می خوانیم: روز گذشته زنگنه وزیر نفت در مراسم امضای قرارداد طرح توسعه و بهره برداری میدان نفتی یاران اظهار کرد در شرایط سختی هستیم و مردم به دلیل کرونا و تحریم، روزهای سختی را سپری می نمایند.وی گفت: ما در صنعت نفت کوشش می کنیم تا این فشار را کاهش دهیم.در واکنش به این اظهارات دکتر علی اصغر زرگر کارشناس اقتصاد سیاسی در گفت و گو با آفتاب یزد گفت: هوشمندانه و مقتدر در حال فراوری نفت و گاز و صادرات آن هستیم آن هم در شرایط بحران چند جانبه!

علی اصغر زرگر ادامه می دهد: منظور من از بحران در بحران در بحران در بحران، پیچیدگی هایی است که در موضوعات مختلف با آن دست و پنجه نرم می کنیم؛ تحریم های شدید، بحران مالی ناشی از رکود، بحرانی دنیاگیر به نام کرونا و درگیری های تمام ناشدنی سیاسی که نه تنها حوزه سیاست خارجه که حوزه نفت را نیز درگیر خواهد نمود. این کارشناس مسائل خلیج فارس معتقد است: اگرچه بحران کرونا و رکود مالی، دنیای است اما ایران گرفتار دو بحران دیگر نیز هست؛ تحریم های ظالمانه و کشمکش های سیاسی که اساساً بعضی متوجه نیستند در یک جاهایی به منافع ملی ما لطمه می زند! زرگر با مثال زدن فرانسه خاطر نشان می نماید: این کشور نیز دچار بحران کرونا شده، رکود مالی هم دارد اما بعید می دانم شرایط فراوری داخلی و درآمد ملی این کشور مثل ما باشد که حتی اگر باشد قطعاً دیگر با بحرانی به نام تحریم رو در رو نیست.

زنگنه: نفت ایران را نمی توان با روش های صدسال قبل اداره کرد

وزیر نفت در مراسم امضای قرارداد طرح توسعه و بهره برداری میدان نفتی یاران گفت: امروز روز خوبی برای صنعت نفت ایران است که قراردادی را برای تکمیل توسعه یک میدان مرزی و مشترک امضا می کنیم. بیژن زنگنه با بیان اینکه در شرایط سختی هستیم و مردم مان به دلیل کرونا و تحریم، روزهای سختی را سپری می نمایند، گفت: ما در صنعت نفت کوشش می کنیم تا این فشار را کاهش دهیم، همه مواد اولیه شوینده ها و ضدعفونی نماینده ها در پتروشیمی ها و پالایشگاه ها فراوری می شود و دستور داده شده تا با اولویت این مواد اولیه در صنعت نفت تامین شود.

وی با تاکید بر اینکه در این شرایطی که صنعت نفت با معضلاتی روبه رو است، سعی می کنیم کار و اشتغال مولد را زنده نگه داریم، اضافه کرد: اگرچه فراوری نفت مان کاهش یافته، اما باید ظرفیت فراوری را بالا ببریم تا بتوانیم هر زمان که لازم شد، با قدرت بالا وارد بازار شده و سهم خود را احیا کنیم. در هیچ شرایطی تسلیم نمی شویم و با قدرت کار خود را انجام می دهیم که این قرارداد نمونه ای از آن است.

زنگنه بهره برداری از میدان های مشترک را یک ضرورت و اصل عنوان نمود و گفت: خوشبختانه امروز در میدان گازی پارس جنوبی در 27 فاز و با حداکثر امکان فراوری، برداشت گاز انجام می شود. دو فاز دیگر به دلیل تحریم ها با تاخیر روبرو شد که شرکت پتروپارس در حال اجرا آن است و توسعه دو پالایشگاه باقی مانده که امیدواریم اولین آن سال جاری وارد مدار شود و پالایشگاه دوم در سال آینده تکمیل شود. وزیر نفت از معین تکلیف تمام میدان های گازی و نفتی مشترک ایران تا خاتمه این دولت اطلاع داد و گفت: قرارداد یاران در قالب ای.پی.سی تجمیع شده است. این قرارداد، نوع قرارداد تکامل یافته بیع متقابل سنتی به شمار می رود. البته الان به آن سنتی می گوییم، چرا که زمانی قرارداد نوینی بود و عده ای مخالف آن بودند. هر چه نو هست، عده ای با آن مخالفند. عده ای مخالف قراردادهای بیع متقابل بودند و تا پای جان برایش ایستادند، اما بعدا که نوع تکمیل یافته آن (ای.پی.سی) آمد، گفتند که همان قراردادهای بیع متقابل را انجام دهیم، خب آن هم که پنج سال پیش مخالف آن بودند. وی با بیان اینکه بهره برداری در این مدل قرارداد دیده شده و بازپرداخت پاداشی که به پیمانکار تعلق می گیرد منوط به فراوری است، ادامه داد: پاداش در این قرارداد زیر 2.5 دلار در هر بشکه است. زمان قرارداد در اینجا ده سال بسته شده است و می تواند بیشتر هم باشد.

البته از همه مدل های قراردادی استفاده می کنیم، چرا که مسائل نفت کشور را نمی توان با روش های قدیمی و مربوط به صد سال قبل اداره کرد و باید روش های جدیدی را در نظر گرفت. وزیر نفت اضافه کرد: امروز در دنیا شرکت های اکتشاف و فراوری صنعت نفت را جلو می برند به همین دلیل تصمیم گرفتیم که شرکت های اکتشاف و فراوری ایرانی ایجاد کنیم. زنگنه با بیان اینکه در قراردادهای EPC و EPD تمام منابع از بازار سرمایه تامین می شود و 100 درصد پیمانکاران در این قراردادها ایرانی هستند، گفت: قراردادهایی را در قالب EPC و EPD (طرح نگهداشت و افزایش توان فراوری نفت) دنبال می کنیم و برای اجرای آن بیش از 6 میلیارد دلار مصوبه از شورای اقتصاد گرفته شده است. وزیر نفت در خاتمه اظهار داشت:با همه توان، امید و انرژی برای توسعه میدان های نفتی با اولویت میدان های مشترک کار می کنیم. برای همه میدان های نفتی طرح هایی را آماده نموده ایم و منابع آنها را از بازار سرمایه تامین خواهیم کرد. در حال حاضر ظرفیت سازی برای فراوری نفت می کنیم و ان شاءالله هر وقت تحریم ها برداشته شد، فراوری را بالا خواهیم برد.

وقتی زنگنه می گوید نمی توان با روش های صدسال قبل... یعنی...

زرگر با اشاره به سخنان وزیر در روز امضای قرارداد در میدان نفتی یاران می گوید: این حوزه نفتی در منتهی الیه نقطه صفر مرزی با عراق واقع شده است که با فاصله ای اندک، میدان نفتی مجنون عراق واقع شده است و حکایت از آن دارد که عزم ایران برای بهره برداری از میادین نفتی مشترک با دیگر همسایه ها در خشکی و دریا، عزمی جدی و برگشت ناپذیر است. وی می افزاید: در شرایطی که دچار تحریم هایی سخت، ظالمانه و سختگیرانه هستیم به طور طبیعی نمی توانیم بنشینیم و دست روی دست بگذاریم پس همانگونه که آقای زنگنه می گوید؛ ضمن ارتقاء دانش فنی باید آمادگی خود و توان فنی خود برای فراوری و استخراج را نیز حفظ کنیم پس بخشی از سخنان وزیر در این قالب می تواند تحلیل و تفسیر شود در ثانی وقتی ما نمی توانیم مثل صد سال قبل نفت فراوری کنیم می تواند ناظر بر این مسئله مهم باشد که دیگر قرار نیست منتظر دیگر کشورها بمانیم که برای ما نفت؛ اکتشاف، استخراج و صادر نمایند و این یعنی هم در زمینه نرم افزاری و هم در زمینه سخت افزاری به دورانی وارد شده ایم که حتی منتظر چینی ها نیز نخواهیم ماند زیرا در قرارداد اخیر، پای یک شرکت داخلی در میان است و این یعنی؛ بیژن نامدار زنگنه می خواهد این پیغام را اعلام کند که: هوشمندانه و مقتدرانه نفت و گاز فراوری و صادر می کنیم آن هم با تکیه بر دانش و توان نیروهای داخلی. دکتر زرگر با اشاره به جمعیت 80 میلیونی و وسعت 1 میلیون و 648 هزار کیلومتری ایران اسلامی خاطر نشان می نماید: ایران به خودی خود 8 کشور 10 میلیونی و یا در نگاهی دقیق تر، 10 کشور 8 میلیونی است پس بخشی از توان فراوری و پالایش باید در خدمت بازار مصرف داخل باشد کما اینکه همین حالا نیز تامین گاز همه ایران در مواقعی، کاملا با دردسر رو به رو می شود بگذریم که مازاد فراوری گاز ایران مشتریان ثابتی همچون عراق و ترکیه و حتی اروپا دارد. نکته مهم تر مصرف 2 میلیون بشکه ای نفت در خود ایران است پس ایران همچنان باید با این حقیقت رو در رو باشد که دیگر مثل گذشته نمی تواند و اجازه نیز ندارد که خام فروشی کند یا خود را وابسته به شرکت های عظیم نفتی کند. این کارشناس اقتصاد سیاسی با نیم نگاهی به بحث هایی که این روزها در خصوص قرارداد 25 ساله با چینی ها در جریان است خاطرنشان می نماید: به چند نکته باید توجه کافی داشت:

ـ چین 80 قرارداد دیگر نظیر قراردادی که می خواهد با ایران منعقد کند در دستور کار دارد.

ـ چین ناچار است به دنبال منابع پایدار نفت و گاز و انرژی باشد زیرا منابع چین حتی کفاف یکی ـ دوسال را نیز نمی دهد.

ـ چین خواستار بهره گیری از توان نفتی ما است زیرا تنها کشوری که در خاورمیانه زیر سلطه آمریکا نرفته، جمهوری اسلامی ایران است پس در این جا چینمجبور است با ایران وارد گفت و گو شود.

ـ چین پیشنهاداتی دارد که ایران نیز در روبروه با این پیشنهادات می تواند خواست ها و استراتژی های خود را مطرح کند و چنین اگر بنگریم تازه متوجه می شویم بعضی بالا و پایین پریدن ها و بحث قرارداد ترکمنچای را مطرح کردن آن هم از سوی کشوری که خود این قرارداد را به ما تحمیل نموده، سر از چه ناکجاآبادهایی بیرون می آورد.

ـ از همه مهم تر، ایران باید در مقابله با چین از سخت کوشی و توان فنی و مدیریتی آن ها استفاده کند، تکنولوژی بخواهد، اجازه ورود نیروی کار ندهد، ماشین نخرد و... این ها همه در فحوای این قرارداد می تواند گنجانیده شود.

قرارداد ای پی سی یعنی تحول در انگاره های حوزه نفت

زرگر با اشاره به قراردادهای EPC و EPD و برشمردن ویژگی ها و محاسن آن می گوید: پیشتر شرکت های نفتی به این دلیل که در قالب قراردادهای کوتاه مدت و میان مدت به منافع خود دست پیدا می کردند چندان به منافع کشور مقصد توجه نداشتند حال آن که قراردادهای جدید هم منافع ما را تامین می نماید و هم پیمانکاران با رغبت بیشتری وارد فضای رقابت می شوند.این کارشناس اضافه می نماید: در قراردادهای EPC و EPD به دلایل عدیده از جمله بهره بردن از نفت و گاز فراوری شده، این تضمین وجود دارد که دیگر دچار آن نوع اکتشاف و استخراج هایی که با خاتمه قرارداد دیگر نفعی برای کشور ما نداشت، نخواهیم شد.

دکتر علی اصغر زرگر معتقد است: یکی از زوایای این گفته زنگنه که مثل صد سال قبل نمی توانیم نفت فراوری کنیم به این مسئله باز می شود که در شرایط تحریم ما دچار فرسودگی و ایستایی خطوط فراوری و انتقال می شویم فلذا باید خود را همیشه برای برون رفت از این شرایط مهیا و آماده نگه داریم و این یعنی قرار نیست چون تحریم هستیم شیرهای نفت را ببندیم و هیچ کاری نکنیم که آگاهان این صنعت می دانند تن دادن به چنین مسئله ای یعنی از بین بردن تمامی زیرساخت ها و این یعنی اگر تحریم ها حذف شود چون توان فنی خود را به روز رسانی ننموده ایم تازه با مسئله ای عظیمتر به نام ناکارآمدی سخت افزارها روبرو خواهیم بود.

زرگر با اشاره به این که، تحریم ها نمی تواند پایدار بماند پس ما ناچاریم با مسائل روز همراه شویم، اضافه می نماید: حتی اگر تحریم ها خواسته باشد به صورت طولانی مدت ادامه پیدا کند، حق با وزیر نفت است که ما نمی توانیم مثل صد سال پیش بیاندیشیم و مثل صد سال پیش فراوری کنیم و مثل صد سال پیش نفت بفروشیم.

این کارشناس حوزه خلیج فارس با بازگشتی به گذشته و در خاتمه این گفت و گو می گوید: دیگر نمی توان با شرکت های اروپایی، فرانسوی و چند ملیتی وارد قرارداد شد در حالی که آن ها معین نماینده باشند اصلاً حرف های وزیر نفت در روزی که با یک شرکت داخلی قرارداد می بست به این معنا است که ما دیگر مثل گذشته منتظر هیچ کس، حتی چینی ها نمی مانیم چون هم توان فنی داریم، هم بازار و هم عزم و انگیزه و هم شرکت های داخلی که بتوانند نیازهای ما را پاسخ دهند. به نظر می رسد ملاحظاتی که همیشه در حوزه نفت و گاز و انرژی وجود دارد باعث شده تا بیژن نامدار زنگنه بسیاری از مسائل را نگوید اما با تکیه بر نظرات این کارشناس و فضای حاکم بر مسائل سیاسی ـ اجتماعی و سختی هایی که مردم از ناحیه مالی متحمل می شوند می توان به این نتیجه رسید و خوشبین بود که خبرهای خوشی در این حوزه به زودی منتشر خواهد شد و اما امیدواریم این روزها که روزهای سخت و حساسی است؛ مجلس یازدهم ناگهان هوس نکند آن رفتاری که با وزیر امورخارجه داشت با وزیر نفت هم داشته باشد یا حداقل بعضی جلسات که با وزرا برگزار می شود غیرعلنی و با درک شرایط حساس کنونی باشد البته غیرعلنی به این شرط که بعدها صدها مصاحبه و توئیت دردسرساز در بعضی رسانه ها و صفحات شخصی منتشر نشود!

گام های بلند در صنعت نفت برای حمایت از فراوری داخل

یک کارشناس حوزه انرژی با اشاره به امضای قرارداد طرح توسعه میدان نفتی یاران، امضای این قرارداد را گامی در جهت بهره گیری از توان داخل در میادین مشترک نفتی ارزیابی کرد و گفت: در سال های اخیر گامهای بلندی در جهت حمایت از فراوری داخل در صنعت نفت برداشته شده است. حمیدرضا شکوهی با تبیین اهمیت ظرفیت سازی برای افزایش فراوری نفت گفت: امضای قرارداد توسعه میدان نفتی یاران با یک شرکت ایرانی، اقدام مهمی در جهت افزایش فراوری در یک میدان مشترک نفتی با عراق است. ایران از ظرفیتهای بالایی برای افزایش فراوری نفت برخوردار است که در دو مقطع در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در اواسط دهه 1380 و در پسابرجام به میزان فراوری بیش از چهار میلیون بشکه در روز دست یافت اما در سالهای دیگر به دلیل تحریم پیروز به تکرار این آمار و افزایش فراوری نفت به بیش از 5 میلیون بشکه در روز که در برنامه های توسعه و سند چشم انداز هم پیش بینی شده بود نرسید که باید در جهت نیل به این هدف کوشش کنیم.

وی که این سخنان را در یک برنامه رادیویی مطرح می کرد، ادامه داد: ضروری است بین فراوری و صادرات نفت خام و تبدیل نفت خام به فرآورده های نفتی و مواد پتروشیمی توازنی ایجاد کرد تا هم خام فروشی به تنها برنامه ما تبدیل نشود و هم با افزایش صادرات نفت خام در شرایط بدون تحریم، بتوانیم از قدرت مالی و سیاسی نفت در دنیا استفاده کنیم. کمااینکه کشورهایی همچون عربستان از این موقعیت بهره می برند و در سالهای اخیر هم آمریکا و روسیه به این سمت رفته اند و کشورهایی همچون عراق و امارات نیز در حال افزایش فراوری نفت خود هستند بنابراین باید ظرفیتهای جدیدی برای افزایش فراوری نفت در کشور ایجاد کرد که میدان نفتی یاران به عنوان میدان نفتی مشترک با عراق، یکی از این ظرفیتهای مهم است.

این کارشناس انرژی در پاسخ به سوالی درباره حمایت از فراورینمایندگان داخلی تجهیزات صنعت نفت گفت: در سال های اخیر گامهای مثبتی برای حمایت از فراورینمایندگان داخلی در صنعت نفت برداشته شده است. بر خلاف آنچه بعضی تصور می کردند آقای مهندس زنگنه بدون توجه به فراورینمایندگان داخلی، در صدد جذب شرکت های خارجی است، آمار و ارقام مستند نشان می دهد در سالهای اخیر واردات بسیاری از اقلام و کالاهای صنعت نفت که در داخل کشور فراوری می شوند ممنوع شده و از فراورینمایندگان داخلی و شرکتهای دانش بنیان حمایتهای جدی اجرا شده و اینها نه در حرف و عمل، بلکه بر مبنای مصوبات هیات دولت و مصوبات داخلی وزارت نفت بوده است که باید آن راغنیمت شمرد.